Hamas hareketinin silahlı kanadını temsil eden ve Filistin’de aktif en güçlü ordu hüviyetinde olan Kassâm Tugaylarının ismini aldığı İzzeddin el-Kassâm, Siyonizm ve Batılılar ile savaşmış ve şehit edilmiş bir Osmanlı vatandaşıydı.

İzzeddin el-Kassam, Suriye’de Lazkiye’nin güneydoğusunda bir liman şehri olan Cebele’de doğdu. Babası bir medresede müderris ve mahkeme üyesiydi. Medrese âlimliğinin yanı sıra mutasavvıf yönü de vardı. Kendisi Kadirî tarikatının o bölgedeki mürşidi olarak tanınıyordu. Böyle bir baba tarafından yetiştirilen İzzeddin, on dört yaşında iken kardeşi Fahreddin ile birlikte Kahire’ye El-Ezher’e gitti. Cebele’ye döndükten sonra babasının medresesine müderris oldu. Aynı zamanda Mansûrî ve İbrâhim b. Edhem camilerinde de vaizlik görevi üstlendi.

Aslında bir müderris ve vaiz olan İzzeddin, 1911 yılından itibaren sadece rahle başında ve vaaz kürsüsünde oturamayacağını anlamıştı. İtalyanların Libya’yı işgaline karşı halkı bilinçlendirmek için canla başla çalışmış nihayetinde topladığı gönüllülerle İskenderiye Limanı’nda kırk gün beklemişlerdi. Fakat bu kadar bekledikten sonra Balkan Savaşı’nın çıkması ve İtalyanlarla bir anlaşmaya varılması üzerine cepheye gidemeden geri döndü. Ama bela fırtınası dinmiyordu. Çok geçmeden I. Dünya Savaşı başladı. İzzeddin bir Osmanlı vatandaşı olarak doğrudan Osmanlı ordusu saflarında çarpışmak üzere müracaat etti. Bunun üzerine askerî eğitimden geçirildikten sonra cephede garnizon imamı olarak görevlendirildi.

Ama savaş Osmanlı aleyhine bitmişti. Sömürgeci kuvvetler Osmanlı Devleti’ni askerî anlamda mağlup edince tüm toprakları yağmaya giriştiler.

Suriye’nin Osmanlı Devleti’nden ayrılması meselesi ortaya çıkınca Cebele’ye döndü ve gönüllülerden bir halk ordusu oluşturdu. Savaşın ardından Fransızlar Suriye’ye yerleştiğindeyse Ömer el-Baytar ile birlikte direniş hareketine başladı. İzzeddin el-Kassam ve mücahitleri Suriye’de Fransızlara karşı cihada başladılar. Öyle ki Fransızlar ancak Sihyon bölgesinde tutunabiliyorlardı. Hatta Şam, Fransızların eline geçinceye kadar Fransızlara büyük kayıplar verdirdiler. Ama Suriye’nin kurtarılması için mücadele etmeye ve halkı örgütlemeye başlayan el-Kassam, gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı. Fransızların askerî anlamda avantajlı konuma gelmesiyle 1922’de Suriye’yi terk etmek zorunda kaldı ve o zaman Filistin topraklarında olan Hayfa kenti yakınlarında bir köye yerleşti.

Hayfa’da bir yandan direnişi sürdürürken bir yandan da ders vermeye devam etti. İzzeddin el-Kassam 1926’da Cem‘iyyetü’ş-Şübbâni’l-Müslimîn (Genç Müslümanlar Birliği) adlı bir teşkilata katıldı ve bir süre sonra da başkanlığına seçildi. Bu sırada Osmanlı sonrası Ortadoğu’da ama bilhassa Filistin bölgesinde yeni bir gaile ortaya çıkıyordu. Bu gaile İngiltere himayesindeki Siyonizm idi. Bu vesileyle köyleri dolaşmaya başladı, İngiliz işgaline ve siyonist harekete karşı halkı bilgilendirmek için çaba gösterdi. Özellikle Filistin’de Yahudilere arazi satılmasına şiddetle karşı çıkarak bunun önlenmesini istedi. Çevresinde toplananları dağınıklıktan kurtararak teşkilatlandırdı. Bu sırada Filistin’de daha sonra ismi efsaneleşecek olan ve Filistin millî mücadelesine önderlik eden Kudüs Müftüsü Hacı Emin el-Hüseyni ile tanıştı. Kendisi de bilfiil hazırlıkları başlattı. Bu hazırlık döneminde bir yandan samimi bir şekilde savaşa katılacak eleman yetiştiriyor bir yandan da teçhizat ve maddi kaynak temin etmeye çalışıyordu.

Önce Filistin’i kurtarmak için mücadele edilecek hedefi daha net ve somut hâle getirdi. Ona göre Siyonizm, İngiliz manda idaresi tarafından desteklendiği için esas mücadele İngilizlere karşı yürütülmeliydi. Dolayısıyla genel bir mücadele için hazırlıklarını tamamladıktan sonra anlamlı bir tarihte yani Balfour Deklarasyonu’nun yıldönümünde hareketi başlattı.

İzzeddin’in kurduğu bu birliğe Şeyh Kassam’ın ismine nispetle “Kassamîler” denilmekteydi. Kassamîler, Hayfa’da ve Filistin’in kuzeyinde sömürgecilere karşı çok başarılı mücadeleler verdiler. Bundan dolayı da Müslüman halk kendilerini çok önemsiyordu. Bu hareket İngilizlerin ve Siyonistlerin gözlerini korkutmuştu. Çünkü İzzeddin el-Kassam’ın savaşçıları çalışmalarını öyle gizli yürütüyorlardı ki, İngilizler ne kadar uğraşsalar da bir türlü izlerini bulamıyorlardı. Doğal olarak bu, Filistin’de bir Yahudi devleti kurulmasını destekleyen İngiltere’yi çok rahatsız ediyordu.

İzzeddin el-Kassam, 1935’te beraberindeki birliğiyle birlikte silah eğitimi için Cenin yakınlarındaki Ya’bed dağına çıktığı sırada İngiliz işgalcilere casusluk yapan biri tarafından ihbar edildi. Bunu haber alan İngiliz işgalciler, ellerine geçen bu fırsatı hemen değerlendirmek istediler. Harekete geçen beş yüz kişilik ve tam donanımlı bir İngiliz askerî birliği onu karadan ve havadan kuşattı.

İngilizler önce kendisine teslim olması çağrısında bulundular. Ancak İzzeddin el-Kassam ve beraberindekiler teslim olmayı değil karşı koymayı tercih ettiler. İngilizlere karşı böylesine cesurca karşı duran İzzeddin el-Kassam’ın yanında sadece on dört savaşçı vardı.

Şafak sökerken başlayan çatışma neredeyse öğlene kadar devam etti. Ama olmadı. Takvimler 19 Kasım 1935 tarihini gösterirken İzzeddin el-Kassam şehit düştü.

İzzeddin’in şehit düştüğü haberi, uğrunda mücadele ettiği tüm Filistinlileri derinden yaraladı. Adı âdeta efsaneleşen bu cesur savaşçı ve muteber İslam âlimine karşı yapılacak tek bir şey kalmıştı; cenazesini ona uygun bir biçimde kaldırmak.

Cenazesinde on binlerce Müslüman ona son vazifesini yaptı. Eller üzerinde Bacur şehitliğine defnedilmek üzere götürülürken böyle bir kalabalıktan ürken İngilizler zor kullanarak topluluğu dağıtmak istediler. Ancak işgalcilere karşı tepeden tırnağa öfkeyle dolu Filistinli Müslümanlar direndiler. İngiliz askerleriyle Müslümanlar arasında çatışma çıktı.

Aylık Baran Dergisi 21. Sayı Kasım 2023