Cumhuriyetin kurulmasıyla beraber, İslâm'ın bu topraklarda esamisi kalmaması için Batı ve Batıcılar tarafından yapılan inkılaplarla köklerinden kopartılan kültürümüzün, bugünkü haliyle bizi ihtar ettiği biricik husus; yeni bir dil, yeni bir anlayış ve toplamında yeni bir kültüre olan ihtiyacımızdır.
İslâm Medeniyetini ortadan kaldırmak için, milletimiz uyduruk inkılaplarla kendi kültüründen koparıldı ve “kökü ezelde dalı ebedde” olan İslâm Kültürü yerine Batı’dan ithal edilen kültür, “Muasır Medeniyetler Seviyesi” diye dayatıldı. Herkesin ve her kesimin malûmu…
90 senelik Cumhuriyet döneminde, “Muasır Medeniyetler Seviyesi”nde yetişmiş olan aydın(!)lar bu ıstırabı en derin şekilde hissedenler olması lâzımken, meydana gelen garabetin güzellemelerini yapmak çilesine(!) talip oldular.
Son dönemdeyse, demokrasi menşeili popülist kavga dâhilinde parsa ekseninde mevzi tutan aydın(!)lar türedi ve aydın sorumluluğunu dalkavukluk ve “istemezük” narası seviyesine indirdikten sonra, meseleler meselesi olan Kültür Davası gündeme getirileceği yerde üzerine toprak atılarak yokluğa mahkûm edildi.
Bugün haberlerde izlediğimiz, Türkiye’nin gündemini işgal eden akla hayale gelmez metotlarla işlenen cinayetler, hainlikler, hırsızlıklar, yolsuzluklar, namussuzluklar, hayâsızlıklar ve arsızlıklar, işte tam da bu yokluk ikliminde peydahlandılar. Fert, toplum ve devlet için şifanın yegâne kaynağı İslâm güneşinden sakınmak için çekilen türlü sütre arkasında, küflü, mantarlı, vıcık vıcık, hastalıklı bir iklim bu. Daha da beteri, hastanın da bu hasta hâlinden nemalanması dolayısıyla, dırdır etmekten keyif alsa bile halinden memnun olduğu lanetli bir iklim. Ne ahlak mesele ediliyor ne de ahlakın yeri.
Tanzimattan bu yana Kültür Davası hakkıyla hesaba çekilmemiş, ferd ve toplum meselelerine derinliğine ve genişliğine çözüm getiren bir dünya görüşüne bağlanamamış olmasından ötürü meydana gelen problemler artarak gündemi meşgul etmektedir; evde yemeğin tuzunu fazla kaçırdı diye karısını 70 yerinden bıçaklayan adamdan tutun da paralel devlet diye anılan zihniyete tüm bu belirtilerin işaret ettiği tek bir husus vardır, o da kültür problemimizdir. Yâni belirtileri ortada olan bir hastalık toplumu baştan ayağa sarmıştır fakat başta mevcut hükümet olmak üzere hiç kimse ne bu hastalığın teşhisiyle ne de tedavisiyle ilgilenmemektedir.
Büyük Doğu-İBDA külliyatının en mühim meselelerinden birisi olan “Kültür Davası”nı hatırlatmak, üzerinde bir nebze düşünmek ve düşündürmek maksadıyla bu mevzuyu ele aldık. Evvela mefhumların mânâlarıyla başlayalım ki, hakikatlerin sistemli bir şekilde tecelli edebilmesi için sağlıklı bir zeminimiz olsun; aynı zamanda, mefhumları incelediğimiz bölümler boyunca mevcut hâlin kısaca muhasebesine ve son derece sathî de olsa, da mevcudun yerine ne teklif ettiğimize değinmeye çalışalım.
Kültür Nedir?
Şimdi dışarıya çıksak ve karşımıza çıkan insanlara sorsak; “kültür nedir” diye; hemen hemen herkes “biliyorum ama anlatamıyorum!” diyecektir; oysaki, bir şeyi anlatamıyor oluşumuz o şeyi bilmediğimizin en net ifadesidir esasında... Öyleyse konumuzun künhünde yer alan kültürün ne olduğuyla başlayalım.
Kültür; topluluğun maneviyatını meydana getiren gelenek, fikir, yaşayış, sanat varlıklarının bütünü… Toplumun anlayış, fikir birliğini meydana getiren gelenek durumundaki her türlü yaşayış, tefekkür, dil, sanat varlıklarının tümü... İnsanın tabiî ve içtimaî çevresine hâkimiyetinin ölçüsünü gösteren vasıtaların tamamı…
Kültürün lügat anlamına baktığımızda, direkt bir tanımdan ziyade karşımızda çeşitli kavramlardan müteşekkil bir terkip buluyoruz. Bu terkibi meydana getiren bazı kavramları sıralayacak olursak bunlar; anlayış, ahlâk, dil, fikir, sanat ve temel mesele başlıklarıdır.
Anlayış
Bir toplum veya topluluktaki fertlerde hâkim olan görüş ve inanış faktörlerinin etkisiyle beliren tefekkür metodu, tefekkür şekli, zihniyet…
Bugün, Türkiye’de hâkim olan kültürde anlayışın neye muhatap olduğuna bakacak olursak; taklidî İslâm ile paganlaştırılmış Hristiyanlık arasında gidip gelen, ulvî bir anlayış biçimlendirmekten ziyade, nefsanî arzuları aklamaya yarayan, materyalist, hedonist, kemmiyetçi acayip bir “din” ve bu “din”in muhatabı olan şuur sistemsizliği. Türkiye ve Türkiye gibi Batılılar tarafından dizayn edilen ülkelerde hakim olan zihniyeti bu şekilde tanımlayabiliriz.
Anlayış, zihniyet dediğimize göre burada üzerinde konuşulması gereken en mühim hususlardan birisi de "şuur süzgeci"dir. İBDA Mimarı Salih Mirzabeyoğlu "Kültür Davamız" adlı eserinde diyor ki; "Şuur süzgeci, toplumda karşılıklı tesirlerle belirlenen ve böylece üyelerine belirli akıl ve duygu alışkanlıkları kazandıran, yeni doğanlara kendisini empoze eden içtimaî bir vakıa'dır." Demek ki, kültürün davranışlarını şekillendiren unsur, akıl ve duygu alışkanlıklarıymış. Öyleyse, Türkiye'de hakim olan kültüre bakarsak, 90 senedir şuur süzgecimiz iğdiş edilmekte, aklımız ve duygularımız inancımıza olan nispetinden uzaklaştırılarak materyalist-kapitalist bir nispete irca edilmektedir diyebiliriz. Ayrıca materyalizm ve kapitalizme nispetle şekillenecek olan akıl ve duygulardan meydana gelecek olan anlayışın da hedonist bir anlayış doğuracağını, bu anlayışınsa cemiyetle alâkalı olan kültürü, ferd zaviyesinde tutsak ederek hem kültür olmaktan çıkarttığını ve hem de cemiyeti determine ettiğini de ifade edebiliriz.
Hedonizmin bir topluluğun kültüründeki anlayışa hâkim olması, en başta topluluk hakikatini meydana getiren nizamı bozacaktır yahut böyle bir nizamın oluşmasına müsaade etmeyecektir. Bu bozulma bir süre sonra tıpkı hayvan sürülerinde olduğu gibi başına buyruk ferdler bütününden müteşekkil bir toplumun ortaya çıkmasına neden olur. Bugün, Batı, Batı Medeniyeti kültürünün toplum planındaki sorunlara çözüm getiremediğinin farkındadır ve bu çözümsüzlüğün idrak edilmesine fırsat tanımamak için sürekli olarak yeni hazlar üreterek asıl problemi gizlemeye çabalamaktadır.
*
Büyük Doğu-İBDA veçhesinden anlayış bahsine bakacak olursak; muhatap olunan İslâm'dır. İBDA Külliyatında son derece geniş şekilde ele alınan "İslâm'a Muhatap Anlayış" bahsi, kuşanılacak ve hakim kılınacak kültür davasını meydana getiren terkip içerisinde yer alan "anlayış" bahsinin de temelidir. Ayrıca Büyük Doğu – İBDA fikriyatı, şuur süzgecini meydana getiren anlayış ve duyguları biçimlendiren, "Mutlak Fikir"e muhatap "vasıta sistem"dir.
İBDA Külliyatında pek çok defa ihtar mevzusu olmuş olan husustur; "bağlı olunan şuur sisteminin tüteceği "Mutlak Fikre" muhatap şuur süzgecinin, ideolojik eğitimle kuşanılması ve topluma hâkim kılınması." İslâm'ın yayılmasında sahabilerin rolü ve mânasının "Mutlak Fikir"e muhatap şuur süzgecine malik olmaları ve öncü kadro olarak anlayışın yaygınlaşmasında izledikleri yolun yeniden ve yepyeni bir gözle incelenmesi şarttır.
Mevcut şuur-anlayış-zihniyet sisteminin bahsettiğimiz şekilde yenilenmesi davası, hem İslâm İhtilalini gerçekleştirebilmenin ilk şartı, hem de bizzat ihtilâlin sebebi ve gayesidir.
"Anlayış - sır idrakı"nı anlamaktan başlayarak, "Büyük Doğu"nun "mukaddes ölçüleri" hayata hâkim kılmanın anlayış mihrakı olduğunu kavramak lâzım; gerekli olan bu anlayışın ruhu ve sistemi.”
Ahlâk ve Fikir
"İçtimaî münasebetleri düzenleyen kurallar ve ilkeler toplamı ahlâk, aynı zamanda “fikrin içine işlemiş olan işletici sıfat, ruhun merkezî fakültesi ahlâktır ki, kendisinden zuhura geldiği fikri ileriye doğru zuhur ettirir." (“Salih Mirzabeyoğlu – Kültür Davamız”)
Reform ve Rönesans döneminde kilise baskısını ortadan kaldırmak adına dinin ahlâk üzerindeki rolü ortadan kaldırıldı. Ahlâk, dinin biçimlendirmesinden kurtuldu; fakat yerine içtimaî faaliyetleri düzenleyecek bir dünya görüşü örgüleştirilemedi. Kilisenin din anlayışından doğan “kula kulluk” ortadan kaldırıldı ancak hem dinin beşer üstü etkisi ahlâk üzerinden çekilmiş oldu hem de kul kilise yerine sermayenin kölesi hâline getirildi…
Ahlâkın içtimaî hayatta cemiyet menfaatini ferdî menfaatin üzerinde tutacak şekilde içtimaî münasebeti düzenlemesi gerektiği yerde, Reform ve Rönesans hareketlerinden sonra hakim olan materyalist-kapitalist anlayıştan hasıl olan ahlâk, ferdî menfaati cemiyet menfaatinin üzerine yerleştirdi. Hâl böyle olunca da zamanın şartlarıyla beraber ahlâk kuralları, üst şubesi olan inanç tarafından değil de, alt şubesi olan iktisat tarafından belirlenmeye başladı.
Bugün, ferd ile ferd, ferd ile toplum arasındaki münasebetin prensibleri ahlâk tarafından değil, ahlâkın kurallarını belirlemesi gereken modern iktisadın piyasa ilkeleri tarafından belirlenmektedir. Bu durum, ahlâkı biçimlendirmekte dinin rolünü piyasa ilkelerine tahvil ederek iktisadı âdeta tanrılaştırmıştır. Fikir, materyalist anlayışla tanrılaşmış piyasa ilkeleri tarafından şekillendirilen ahlâktan nasibini almış ve ileriye zuhur edeceği yerde pagan Roma ve Mısır devrine irca etmiştir.
Bugün, Türkiye’de hâkim olan ahlâk, tam olarak Batı’nın mutlak hüküm sürdüğü diyarlardaki gibi olmasa da, geçmişten gelen ulvî ahlâkın cesedi, Batı ve Batıcılar tarafından dayatılan piyasa ilkeleriyle bu ahlâktan hasıl olmuş olan popülizm arasında sıkışıp kalmış vaziyettedir.
Ahlâkın cesedi dedik ya, buna aslında köklü bir kültürün cesedi de diyebiliriz. 500 yıl boyunca mütefekkir yetiştirememiş olan cemiyetimiz, kültürünün muhasebecisi, anlayışın yenileyicisi olamamışsa, ancak taklitçisi olmuş demektir. Bu taklitçilik de kültürü meydana getiren anlayış, ahlâk, dil, fikir ve temel meselelerin bedeninden ruhunun çekildiği, cesedinin kaldığının resmidir.
*
Bizim kültürümüzde ahlâkın nasıl şekillendiğine Üstad Necib Fazıl’ın “İdeolocya Örgüsü” adlı eserinin “Ana Kaynak İslâm – İslâm ve Ahlâk” başlığından şöyle bir bakalım:
-“· İlk Peygamberden Sonuncusuna, en doğrusu, İlkinden ilki ve Sonların Sonuna kadar, ahlâkı getiren, gösteren, vaz’eden, esaslandıran, yalnız İslâm...
· İnsanın fikirle gördüğüne karşı hisle takındığı değerlendirme edâsı, ahlâktır. Fikir, “niçin?”i, ahlâk da “nasıl?”ı cevaplandırır.
· Hakikatin “niçin?”leri önünde, ruhun tavır ve hareketleri bakımından “nasıl?”ları, ahlâktır.
· Hakikat karşısında ruhun bürüneceği tavır ve eda melekesi olan ahlâk, ruhun başlıca sıfatı ve hâdiselerin ruhta kıymet hükmüdür. İçimizde ve dışımızda olan her şeyin ulvî ölçüsü ahlâktadır.
· Ahlâka fikir öncülük ettiği kadar, fikre de ahlâk yol gösterir. Fikrin gösterdiği sebepten ahlâk doğduğu gibi, ahlâkın doğuşundan fikir sebep kazanır. Öyle ki, ikisini de, içiçe, birbirini muhit (kuşatıcı) ve birbiriyle muhat (kuşatılmış) sayabiliriz. Âdeta fikrin “niçin?”lerini, ahlâkın “nasıl?”ları içinde buluyoruz. Dâvanın en sağlam ifadesi şu ki, ruh, bütün melekeleriyle el ele, bir anda buluyor, ruh bulduktan sonra fikir öne geçiyor, peşinden ahlâk zuhura geliyor; hakikatteyse hangisinin ve neyin önde olduğu belirsiz kalıyor.· Amma ki, fikrin kuşattığı yerde bir ahlâk kümelenmesi, ahlâkın kuşattığı yerde de bir fikir bulunması zarurî... Hacimle renk gibi bir kaynaşma...
· İnsanoğlunun, içine ve dışına doğru bütün münasebetlerinde birer fikrî “niçin?”e bağlı “nasıl?”lar halinde ahlâk dayanağını temel kabul etmek, mütearifedir. Beşeriyet bu mütearifeyi fikir hendesesinin ilk bedaheti sayar ve oradan yola çıkar. Onsuz ne ruh, ne insan vardır. Denilebilir ki ahlâk, fail olmak yerine münfail sıfatta, sadece tavır ve eda hüviyetiyle, içinde fikir, mâna, sır, hikmet, her şeyi istihlâk eden ve kendisinden zuhura geldiği ruhu zuhur ettiren üstün duyuş ve anlayıştır. Ahlâk, anlayıştan doğar ve anlayışı tamamlar.
· “Ben ahlâkî yücelikleri tamamlamak için gönderildim!” ve “Müminlerin en faziletlisi, ahlâkı en güzel olandır!” buyuran Allah Resulünü işte bu incelikler içinde anlamaya çalışmak lâzım...
· İslâm ahlâkının binbir sütun üzerinde duran ahlâk çatısında dört ana direği, ihlâs (samimîlik), aşk, fedakârlık ve merhamet diye göstermekte hata yoktur. Sade şunu bunu değil, ruhun ve hakikat merkezinin bütün topoğrafyasını getirmiş olan İslâm, iyi ahlâkı ruhta, kötü ahlâkı da nefste mihraklandırdığına göre, bu dört esas, ruhu pırıldatmak ve nefsi dizginlemekte en tesirlileri...”
Dil
Bir taraftan kültürü meydana getiren unsurlar için zemin, diğer taraftan da kültürle birlikte zenginleşerek gelişen ve kültürü geliştiren vasıtadır ve aynı zamanda bir kültür seviyesi belirtir.
Cumhuriyetin kurulmasıyla beraber kendi öz kültürümüzle aramızdaki bağların kopartılması için çeşitli inkılaplar yapıldı. Bunlar içerisinde en tesirli olanı dil devrimi denen "harf devrimi"dir. Harf devrimi öyle büyük bir felâkettir ki, tarih boyunca şekillenen kültür ve kültürü meydana getiren unsurlar ile olan bağlarımız bir kalemde kopartılıp atılmıştır.
Bir de, aydın(!) geçinen zevat tarafından, dünyanın neresine giderseniz gidin "toplu katliamla" eş tutulacak bu kültür katliamı, sanki büyük bir kültür hamlesiymiş, marifetmiş gibi lanse edilmeye çalışılmıştır.
Bugünlerdeyse, siyasetin günlük itiş kakış dili, cemiyetinse lâf ebeliğini zekâ pırıltısı sandığı bir kültürde, dil bakımından nasıl bir tekâmül beklenebilir ki?
Bütün meselelerin birbirleriyle iç içe olduğunu hatırlatıp, devam edelim. Kültürü meydana getiren unsurlardan birisi olan “anlayış”; anlayışın cemiyet içerisinde müşterek bir zeminde buluşmasının dilden başka bir yolla gerçekleşmesi mümkün müdür? Oysa dil düşüncenin suretidir ve bir milletin eğer ki kültürünün geçmişi kadar zengin, anlayışı kadar derin bir dil yoksa o kültür nasıl yaşatılabilir? Maalesef kültürün en mühim unsurlarından birisi olan dil hususunda, büyük bir felâketle karşı karşıyayız ve yeni bir dil, yeni bir anlayışa olan ihtiyacımızı daha yüksek bir perdeden dillendirmek durumundayız.
Sanat
Mücerret mefhumların dil, renk, ses, şekil ve hacim kompozisyonları vasıtasıyla ahenkle tedai ettirilmesi…
Batı Medeniyeti sanatta tekâmül etmek yerine benimsediği materyalist-kapitalist anlayış münasebetiyle tersine tekâmül ederek sanatı metalaştırmak gibi bir garabetin içine düştü. Mücerret olanı çeşitli suretlerin terkibiyle tedaî ettirmek gibi meşakkatli bir vazifesi olan sanat, popüler kültür mantığıyla, estetikten yoksun bir garabet hâlini aldı maalesef… Garabeti sanat ve bu garabetin faili olan ucubeleri sanatçı diye medya marifetiyle dikte eden Batı kültürü, her türlü estetikten, ince ve mücerret anlayıştan mahrumdur ve bu anlayış kültür hâline gelmiştir.
Burada kültüre istikâmet tayin eden ideal bahsine de bir göz atmakta fayda var; şiir, müzik, resim ve mimarînin gelişiminde olmazsa olmaz olan cemiyetin bir ideal ekseninde buluşmasıdır. Rusya örneğine bakacak olursak, senelerce bir kültür meydana getirememiş olan Ruslar, Deli Petro'nun "sıcak denizlere inmek" idealinde buluştuktan sonra; edebiyat, resim, müzik gibi sanat faaliyetlerinde tekâmül etmiştir.
Demek ki, kültürün ileriye zuhur ettirilmesinde ahlâk kadar, o ahlâka tâbi olan ideal ekseninde cemiyetin buluşmasının da kıymetinin altını çizmekte fayda var. Heyecanın pörsümesine mâni olmak ve gözleri daima ötelere, ötelerin de ötesine dikmek, nihayetinde "bizim inancımızda" ötelerin ötesinin de ötesinde O'nu bilmek ve bu hudutsuzluk cümbüşünde, kendi kendimizi yine inancımızla en keskin çerçevenin içine almak ve tezat görünen bu iki zıt kutbun ahengini içtimaî bir fışkırışın vesilesi kılmak...
Temel Mesele
"İnsanın etkilendiği, "kendini insana empoze eden meseleler", birinci dereceden "öz", ikinci derecede "özle ilgili" meselelerdir: İnsanlar için ruh, madde, zaman, mekân, hayat, ölüm, ve ölümsüzlük gibi mevzular, izahına yanaşılmasa da, duygumuz, düşüncemiz, ve iradî faaliyetlerimizde hâkim olan ve tüten mânâlardır." Kültür Davamız adlı eserinde İBDA Mimarı Salih Mirzabeyoğlu temel meseleleri bu çerçevede tanımlıyor.
Globalleşmeyle beraber bugün hâkim olan kültürün bu meselelerden yalnızca madde, maddenin de çeşitli borsalardaki maddî değerinden ötesiyle alâkadar olmadığını görebiliyoruz. Gelişen teknikle beraber madde âlemi didik didik ediliyor fakat elde edilen veriler beşerî sistem içerisinde muvazene edilerek bir türlü yerine konamıyor. Bu durum içinde bulunduğumuz kültürde insanı eşya ve hadiseler tarafından teshir edilir hâle getiriyor.
Bizim anlayışımıza dönecek olursak bir kere en başta biliyoruz ki; biz Allah'ın halifesi olarak yeryüzünde eşya ve hadiseleri teshir etmek için yaratıldık. Böyle bir yaradılış tanımından sonra, bunun tersinin vukuu bulmasının ruhî planda neden olduğu acı ve elemi, doğurduğu arayışları bugünün cemiyetinde çok net bir şekilde görebiliyoruz.
*
Türkiye'de iğdiş edilmiş olan kültürümüzle alâkalı esasında fazla da söylenebilecek söz yok. Ne devlet ne de cemiyetin diğer kesimlerinde böyle bir hastalığın varlığının idrak edildiğinin alâmeti bile yok. Kültürle alâkalı bakanlığın ekonomik gelir kapısı olan turizmle ilişkili Kültür ve Turizm Bakanlığı" olması bile kültür bahsinin bugünkü Batılı anlayışa mukabil nasıl da iktisadın emrine girdiğini göstermeye yeter de artar bile.
Hâl böyle olunca iş İBDA bağlılarına düşüyor, nisbeti İBDA olanlara. Kumandan Salih Mirzabeyoğlu "Kültür Dâvâmız-Temel Meseleler- adlı eserinde bu işin olması için gereken şartı şu şekilde ortaya koyuyor:
-" Diğer taraftan mesele mücadele bakımından değerlendirildiğinde, "toplum" ve "eğitim"in insana belirli akıl ve duygu alışkanlıkları kazandırması açısından, ilk iş olarak "içtimaî şuur süzgeci"nin kafalarda değişiminin birinci şart olduğunu görüyoruz; "ideolojik eğitim dediğimiz şey... Yani, bağlı olunan "sistem şuuru"nun tüteceği akıl, duygu ve alışkanlıkların kazanılması... Bu işin en zor tarafı olduğu gibi hem ihtilâli gerçekleştirebilmenin ilk şartı, hem de bizzat ihtilâlin yapılış sebebi ve gayesi... Aynı şekilde, öncü kadronun gerekliliğini gösterici..."
Bahsettiğimiz kültür davasının “nasıl” gerçekleşeceğini de İBDA Mimarı’nın “Kültür Davamız” adlı eserinden aktaralım:
“ – İrfanın iki yolu var. Biri kendi kaynaklarını doğurup onlardan, öbürü yabancı kaynaklardan irfana ermek… Dava kendi kaynaklarını doğurmak olduğuna göre, ikinci yolu, birincisine çıkaran bir geçit sayalım. O hâlde irfana erme davasında ilk iş, herhangi bir dil çarşafına bütün dünya yemişlerini silkelemek, o dile bütün dünya hakikatlerini konuşturmaktır. Böylece, henüz yürümeye başlayan çocuk nasıl dilini döndürmeye ve mevzuunu seçmeye çabalarsa, milletlerde yabancı mahsullerin bünyelerinde yapacağı karışımları kendi hak ve hakikat telâkkilerinin mihveri etrafında yavaş yavaş sermayeleştirir. Nihayet öz irfanlarını içlerinden ifraz edebilecek kıvama ererler.””
Cumhuriyetin kurulmasıyla beraber, İslâm'ın bu topraklarda esamisi kalmaması için Batı ve Batıcılar tarafından yapılan inkılaplarla köklerinden kopartılan kültürümüzün, bugünkü haliyle bizi ihtar ettiği biricik husus; yeni bir dil, yeni bir anlayış ve toplamında yeni bir kültüre olan ihtiyacımızdır. Devlet ve cemiyet planında 90 senedir süren bağımlılığı nihayete erdirerek, gerçek bir bağımsızlık sağlamanın şartı budur. Bu şart yerine getirilmediği takdirde seçimlerle, günü birlik politikalarla, paralellerle, düzlerle ve ordunun teknik kabiliyetinin dünya çapının üzerine çıkmış olmasıyla, en büyük ekonomi olmakla, bütün yer altı kaynaklarını ele geçirmekle bile bağımsızlık kazanılabileceğinden söz dâhi edilmez.
Aylık Baran Dergisi 34. Sayı, Aralık 2024
