İsrail'in Gazze'de dokuz aydır sürdürdüğü hava ve kara operasyonları ne Hamas'ı yenilgiye uğrattı ne de İsrail Hamas'ı yok etmeye yaklaşabildi. Aksine, önemli olan ölçütlere göre Hamas bugün 7 Ekim'de olduğundan daha güçlü.
Hamas'ın geçtiğimiz Ekim ayındaki korkunç saldırısından bu yana İsrail yaklaşık 40 bin muharip askerle kuzey ve güney Gazze'yi işgal etti, nüfusun yüzde 80'ini zorla yerinden etti, 37 binden fazla insanı öldürdü, bölgeye en az 70 bin ton bomba attı (İkinci Dünya Savaşı'nda Londra, Dresden ve Hamburg'a atılan bombaların toplam ağırlığından daha fazla), Gazze'deki tüm binaların yarısından fazlasını yıktı ya da hasar verdi ve bölgenin su, gıda ve elektriğe erişimini kısıtlayarak tüm nüfusu kıtlığın eşiğine getirdi.
Her ne kadar pek çok gözlemci İsrail'in tutumunun ahlaksızlığına dikkat çekse de İsrailli liderler sürekli olarak Hamas'ı yenilgiye uğratma ve İsrailli sivillere karşı yeni saldırılar düzenleme kabiliyetini zayıflatma hedefinin Filistinlilerin hayatlarıyla ilgili her türlü endişeden daha öncelikli olması gerektiğini iddia etmiştir. Onlara göre Gazze halkının cezalandırılması, Hamas'ın gücünü yok etmek için gerekli olarak kabul edilmelidir.
Ancak İsrail'in saldırıları sayesinde Hamas'ın gücü aslında artıyor. Tıpkı 1966 ve 1967'de ABD'nin savaşı kendi lehine çevirmek için nafile bir çabayla ülkeye asker yığdığı dönemde Güney Vietnam'ın büyük bölümünü kasıp kavuran devasa "ara ve yok et" operasyonları sırasında Vietkong'un güçlenmesi gibi Hamas da inatçı tavrını sürdürüyor. Hamas Gazze'de inatçı ve ölümcül bir gerilla gücüne dönüştü. İsrail'in sadece birkaç ay önce sözde temizlediği kuzey bölgelerinde ölümcül operasyonlara yeniden başladı.
İsrail'in stratejisindeki temel kusur taktiklerin başarısızlığı ya da askeri güce getirilen kısıtlamalar değildir. Tıpkı ABD'nin Vietnam'daki askeri stratejisinin başarısızlığının askerlerinin teknik yeterliliği ya da askeri güç kullanımına getirilen siyasi ve ahlaki sınırlamalarla pek ilgisi olmaması gibi. Daha ziyade, genel başarısızlık Hamas'ın gücünün kaynaklarının büyük ölçüde yanlış anlaşılması olmuştur. İsrail, Gazze'de yol açtığı katliam ve yıkımın düşmanını daha da güçlendirdiğini fark edememiştir.
Ölü sayısı yanılgısı
Hükümetler ve analistler aylardır İsrail ordusu tarafından öldürülen Hamas savaşçılarının sayısına, sanki bu istatistik İsrail'in örgüte karşı yürüttüğü harekatın başarısının en önemli ölçütüymüş gibi odaklandılar. Elbette çok sayıda Hamas savaşçısı öldürüldü. İsrail, Hamas'ın savaştan önce sahip olduğu tahmin edilen 30 bin ila 40 bin savaşçıdan 14 bininin öldüğünü söylerken, Hamas sadece 6 bin ila 8 bin savaşçısını kaybettiğinde ısrar ediyor. ABD istihbarat kaynakları Hamas'ın gerçek ölü sayısının 10 bin civarında olduğunu belirtiyor.
Ancak bu sayılara odaklanmak Hamas'ın gücünü tam olarak değerlendirmeyi zorlaştırıyor. Kayıplarına rağmen Hamas, sivillerin yoğun olarak yaşadığı bölgeler de dahil olmak üzere Gazze'nin büyük bölümünü fiilen kontrol etmeye devam ediyor. Grubun halen Gazzelilerden büyük destek görmesi, militanlarının insani yardım malzemelerini neredeyse istedikleri gibi ele geçirmesini ve daha önce İsrail güçleri tarafından "temizlenen" bölgelere kolayca geri dönmesini sağlıyor. İsrail'in yakın zamanda yaptığı bir değerlendirmeye göre Hamas'ın, İsrail ordusunun sonbaharda yüzlerce asker kaybederek ele geçirdiği Gazze'nin kuzey bölgelerinde, güneydeki Refah'tan daha fazla savaşçısı var.
Hamas şu anda, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ulusal güvenlik danışmanının kısa süre önce en az 2024'ün sonuna kadar sürebileceğini söylediği uzun süreli operasyonlar, pusular ve el yapımı patlayıcılar (genellikle patlamamış mühimmatlardan veya ele geçirilmiş İsrail silahlarından yapılıyorlar) içeren bir gerilla savaşı yürütüyor. Hamas hala İsrail'i vurabilir, Hamas'ın muhtemelen 15 bin kadar mobilize savaşçısı var. Bu, 7 Ekim saldırılarını gerçekleştiren savaşçı sayısının yaklaşık on katı. Ayrıca örgütün yeraltı tünel ağının yüzde 80'inden fazlası planlama yapmak, silah depolamak ve İsrail'in gözetiminden, yakalanmasından ve saldırılarından kaçmak için halen kullanılabilir durumda. Hamas'ın Gazze'deki üst düzey lider kadrosunun büyük bir kısmı hala sağlam. Özetle, İsrail'in sonbaharda başlattığı hızlı taarruz yerini, İsrail ordusu Gazze'nin güneyindeki harekata devam etse bile Hamas'a İsrailli sivillere saldırma imkanı verecek bir yıpratma savaşına bıraktı.
Geçmişteki başarısız kontrgerilla faaliyetleri genellikle "düşmanın ceset sayısına" odaklanırdı. İsrail ordusu şu anda Afganistan'da ABD birliklerini yıllarca çıkmaza sokan bildik köstebek oyununa girişmiş durumda. Ceset sayılarına gösterilen aşırı ilgi, taktik ve stratejik başarıyı birbirine karıştırmaya ve grubun anlık kayıpları artarken bile rakibin stratejik gücünün artıp artmadığını gösterecek temel ölçütleri göz ardı etmeye yol açıyor. Bir terörist ya da isyancı grup için en önemli güç kaynağı mevcut savaşçı kuşağının büyüklüğü değil, gelecekte yerel toplumdan destekçi kazanma potansiyelidir.
Güç kaynakları
Hamas gibi militan bir grubun gücü, ekonomilerinin büyüklüğü, ordularının teknolojik gelişmişliği, ne kadar dış destek aldıkları ve eğitim sistemlerinin gücü gibi analistlerin devletlerin gücünü değerlendirmek için kullandıkları tipik maddi faktörlerden kaynaklanmaz. Hamas'ın ve genellikle "terörist" ya da "isyancı" gruplar olarak adlandırılan diğer militan devlet dışı aktörlerin en önemli güç kaynağı, özellikle de grubun ölümcül kampanyalarını yürüten ve bu uğurda ölmesi muhtemel yeni nesil savaşçıları ve üyeleri cezbetme kabiliyetidir. Ve bu adam devşirme kabiliyeti nihayetinde tek bir faktöre dayanır: Bir grubun kendi toplumundan aldığı desteğin ölçeği ve yoğunluğu.
Bir toplumun desteği bir terörist grubun saflarını yenilemesine, kaynak kazanmasına, tespit edilmekten kaçınmasına ve genel olarak ölümcül şiddet kampanyalarını harekete geçirmek ve sürdürmek için gerekli insan ve maddi kaynaklara daha fazla erişmesine olanak tanır. Orta Doğu'daki İslamcı gruplar da dahil olmak üzere teröristlerin çoğu, genellikle ya aile üyelerini ya da arkadaşlarını kaybettikleri için öfkeli olan ya da daha genel olarak güçlü bir devletin ağır askeri güç kullanmasına öfkelenen gönüllülerdir. Bu insanlar genellikle, topluluk üyelerinin onları koruma isteği olmasa kimlikleri güvenlik güçlerine ifşa edilebilecek olan gönüllüleri ararlar. Terörist gruplar, genellikle yerel toplum üyeleri tarafından sağlanan istihbarat ve yardımla, ya sivil malzemelerin yeniden şekillendirilmesiyle üretilen ya da devlet güvenlik güçlerinden ele geçirilen silahlarla savaşma eğilimindedir.
En önemlisi, bir şehitlik kültünü teşvik etmek için bir topluluğun desteği gereklidir. Fedakarlıklarının fark edilmemesi halinde insanların yüksek riskli görevler için gönüllü olma olasılığı azalır. Terörist bir grubun şehit düşen savaşçılarını onurlandıran bir topluluk, grubun ayakta kalmasına yardımcı olur. Şehitlik terörist eylemleri meşrulaştırır ve yeni katılımları teşvik eder. Teröristler uygun gördükleri şekilde hareket edeceklerdir, ancak bir bireyin fedakarlığının yüksek bir statüye sahip olup olmadığına ya da genel olarak mantıksız, suçlu ve hor görülmeye değer olarak görülüp görülmediğine nihayetinde toplum karar verecektir.
Terörist grupların genellikle yerel toplulukların gözüne girmek için büyük çaba sarf etmeleri şaşırtıcı değildir. Terörist gruplar okullar, üniversiteler, hayır kurumları ve dini cemaatler gibi sosyal kurumlara yerleşerek toplumların dokusunun bir parçası haline gelir, daha fazla militan kazanabilir ve savaşçı olmayanların desteğini alabilir.
Pek çok vaka bu dinamikleri gözler önüne sermektedir. Hizbullah, İsrail'in 1982'den 1999'a kadar güney Lübnan'ı işgali sırasında Şiiler arasında artan halk desteğiyle gelişti ve küçük bir gizli terörist gruptan bugün yaklaşık 40 bin savaşçıdan oluşan silahlı kanadı olan ana akım bir siyasi partiye dönüştü. Güçlü toplum desteği Sri Lanka'da Tamil Kaplanları, Peru'da Parlayan Yol, Türkiye'de PKK, Afganistan'da Taliban ve birçok ülkede IŞİD ve El Kaide'nin uzun süreli terör kampanyalarına güç vermiştir.
Bir toplumun desteğini kaybetmek terörist gruplar için yıkıcı olabilir. ABD'nin 2003 yılında Irak'ı işgal etmesinin ardından, ABD tahminlerine göre Sünni isyanın savaşçı sayısı 2004 ilkbaharında 5 binden 2004 sonbaharında 20 bine ve Şubat 2007'de 30 bine yükseldi. ABD ne kadar çok insan öldürürse isyan da o kadar hızlı büyüdü. Gerçekten de ABD, Sünni aşiretleri teröristlere karşı çıkmaya teşvik etmek için siyasi ve ekonomik teşvikler sunan yeni bir yaklaşıma geçene kadar isyan çökmedi. Bu değişim nihayetinde isyanı çökertti, çünkü yerel toplum desteğinin kaybı kitlesel firarlara, harekete geçirilebilir istihbarata ve Sahve olarak adlandırılan Sünni muhalif güçlerin yükselişine yol açtı. 2009 yılına gelindiğinde, isyan büyük bir nedenden ötürü neredeyse çökmüştü: Toplum desteğinin kaybedilmesi teröristlerin saflarını yenilemesini imkansız hale getirmişti.
Kalpler ve akıllar
Bu dinamikler Hamas'ın İsrail'le olan savaşında gücünü korumasına yardımcı oluyor. Grubun gerçek gücünü değerlendirmek için analistler Filistinliler arasındaki desteğinin çeşitli boyutlarını göz önünde bulundurmalıdır. Bunlar arasında Hamas'ın siyasi rakiplerine kıyasla popülaritesi, Filistinlilerin Hamas'ın İsrailli sivillere yönelik şiddetini ne ölçüde kabul edilebilir bulduğu ve İsrail'in Gazze'ye yönelik devam eden işgalinde kaç Filistinlinin aile üyelerini kaybettiği yer alıyor. Bu faktörler, maddi faktörlerden daha çok, Hamas'ın ileriye dönük uzun süreli bir terör kampanyası yürütme gücünün en iyi ölçütüdür.
Filistinlilerin görüşlerine yönelik anketler Hamas'a yönelik toplumsal desteğin boyutunu değerlendirmeye yardımcı olabilir. Filistin Politika ve Anket Araştırmaları Merkezi (PSR), Oslo Anlaşmalarından sonra 1993 yılında kurulan ve İsrail kurumlarıyla işbirliği yapan bir anket kuruluşudur. PSR, 7 Ekim'den bu yana Gazze'de anket yapmanın zorlukları sebebiyle geçici barınaklardaki yerinden edilmiş insanlarla görüşmeler yapmaya başlamış, bölgedeki belirsiz ve değişen nüfus dağılımları göz önüne alındığında görüşülen katılımcıların normal sayısını yaklaşık iki katına çıkarmıştır.
Haziran 2023 tarihinden Haziran 2024'te tamamlanan en son ankete dek yapılan 5 ayrı PSR araştırması çarpıcı bir bulgu ortaya koymaktadır: Neredeyse her açıdan Hamas bugün Filistinliler arasında 7 Ekim öncesine kıyasla daha fazla destek görmektedir.
Hamas'a verilen siyasi destek özellikle rakiplerine kıyasla artmıştır. Örneğin, Hamas ve başlıca rakibi El Fetih Haziran 2023'te kabaca eşit düzeyde destek görürken, Haziran 2024'te iki kat daha fazla Filistinli Hamas'ı desteklemektedir. El Fetih için yüzde 20'lik desteğe karşılık Hamas'a yüzde 40 destek.
Yani İsrail saldırısı Filistinlileri Hamas'a karşı döndürmüyor.
İsrail'in Gazze'yi bombalaması ve karadan işgali ne Filistinlilerin İsrail içinde İsrailli sivillere yönelik saldırılara verdiği desteği azalttı ne de 7 Ekim saldırısına verilen destekte belirgin bir düşüşe neden oldu. Mart 2024'te Filistinlilerin yüzde 73'ü Hamas'ın 7 Ekim saldırısını başlatmakta haklı olduğuna inanıyordu. Bu rakamlar son derece yüksektir. Özellikle Eylül 2023'te Filistinlilerin yüzde 53 gibi daha düşük bir oranının İsrailli sivillere yönelik silahlı saldırıları desteklediği gerçeği ışığında.
Hamas'ın "bayrak etrafında toplanma" anının tadını çıkarıyor olması, Gazzelilerin Hamas liderlerinin ve İsrailli rehinelerin nerede olduğu konusunda İsrail güçlerine neden daha fazla istihbarat sağlamadığını açıklamaya yardımcı oluyor. İsrailli sivillere yönelik silahlı saldırılara verilen desteğin özellikle Batı Şeria'daki Filistinliler arasında arttığı ve Gazze'de bu saldırılara verilen sürekli yüksek destekle aynı seviyeye geldiği görülüyor ki bu da Hamas'ın 7 Ekim'den bu yana Filistin toplumu genelinde büyük kazanımlar elde ettiğini gösteriyor.
Anket verileri İsrail'in askeri harekatının Filistinlileri nasıl etkilediğini de gösteriyor. Mart 2024 itibariyle, savaşın Filistin halkı üzerindeki algılanan bedelinin ağırlığı oldukça yüksektir. Gazze'deki Filistinlilerin yüzde 60'ı mevcut savaşta bir aile ferdinin öldüğünü, dörtte üçünden fazlası ise bir aile ferdinin öldüğünü veya yaralandığını bildirmiştir ki bu iki rakam da Aralık 2023'e kıyasla oldukça yüksektir. Bu cezalandırma Filistinliler arasında kayda değer bir caydırıcı etki yaratmıyor, İsrailli sivillere yönelik silahlı saldırılara olan desteği ve Hamas'a olan desteği azaltmıyor.
7 Ekim'den önce Hamas siyasi bir güç olarak durağanlaşmıştı ve hatta düşüşe geçmişti. Grup, davasının -ve daha geniş anlamda Filistinlilerin içinde bulunduğu kötü durumun- İsrail ile Arap ülkeleri arasındaki ilişkileri normalleştirmeyi amaçlayan Abraham Anlaşmaları tarafından bir kenara itilmesinden korkuyordu. Hamas, 7 Ekim'de İsrail'e yönelik saldırısından önce, Filistinlilerin grubu desteklemek için giderek daha az nedene sahip olduğu, ilgisiz kaldığı bir geleceği hesaba katıyordu.
7 Ekim'den sonra Filistinlilerin Hamas'a desteği İsrail'in güvenliğine zarar verecek şekilde arttı. Evet, İsrail Gazze'de binlerce Hamas savaşçısını öldürdü. Ancak mevcut savaşçı neslindeki bu kayıplar, Hamas'a verilen desteğin artması ve bunun sonucunda grubun bir sonraki nesli daha iyi devşirebilmesiyle telafi ediliyor. Bu arada, yeni savaşçılar gelene kadar, tüm işaretler Hamas'ın mevcut savaşçılarının vurabilecekleri İsrail hedeflerine karşı uzun süreli gerilla savaşı yürütmeye her zamankinden daha istekli olduğunu gösteriyor.
Mesajın gücü
İsrail'in Gazze'ye uyguladığı muazzam ceza, pek çok Filistinlinin Yahudi devletine karşı daha fazla düşmanlık beslemesine yol açıyor. Peki Hamas bu tepkiden neden faydalanıyor? Ne de olsa Gazze'nin büyük bölümünü yerle bir eden ve çok sayıda insanın ölümüne yol açan savaşın ilk nedeni Hamas'ın saldırısıydı.
Bu sorunun yanıtı büyük ölçüde Hamas'ın olayları olumlu bir şekilde yorumlayan ve grubun daha fazla destekçi kazanmasına yardımcı olacak anlatılar ören sofistike propaganda kampanyasında yatıyor. Amerikalı psikanalist Edward Bernays'in ifadesiyle, propaganda korku ve öfke yaratmaktan çok bu duyguları somut hedeflere yönlendirerek işe yarar. Hamas'ın çabaları bu taktiğin en iyi örneğidir. Savaşın başlamasından bu yana grup, Filistin halkını kendi liderliği ve İsrail'e karşı zafer arayışı etrafında toplamak amacıyla çoğu internet üzerinden olmak üzere çok sayıda materyal yaydı.
Chicago Üniversitesi Güvenlik ve Tehditler Projesi'nde Arapça Propaganda Analiz Ekibi - Arapça militan propagandası toplama ve analiz etme konusunda uzmanlaşmış Arap dilbilimcilerden oluşan özel bir grup - Hamas ve askeri kanadı Kassam Tugayları tarafından üretilen ve 7 Ekim sonrasında tugayların resmi Telegram kanalında dağıtılan Arapça propagandayı inceledi. 500 binden fazla abonesi olan bu Telegram kanalı 7 Ekim saldırılarından bu yana neredeyse her gün mesajlar, resimler, videolar ve diğer propagandaları yayınladı. Bu araştırma ekibinin lideri Mohamed Elgohari tarafından hazırlanan bir rapor, 7 Ekim 2023'ten 27 Mayıs 2024'e kadar 500'den fazla propaganda parçasını inceledi. Kaç Filistinlinin bu materyalleri çevrimiçi olarak tükettiği bilinmiyor ancak Gazze ve Batı Şeria'da kesintili de olsa günlük internet erişimi var. Hamas'ın dijital içeriği, yerel topluluk ağlarındaki analog propaganda çabalarını yansıtıyor.
Materyaller üç tema üzerinde yoğunlaşıyor:
- Filistin halkının savaşmaktan başka seçeneği yok çünkü İsrail askeri operasyonlara katılmasalar bile tüm Filistinlilere karşı tarifsiz zulümler yapmaya kararlı.
- Hamas'ın liderliğinde Filistinliler İsrail'i savaş alanında yenebilir.
- Savaşta ölen savaşçılar onur ve şerefle ödüllendirilecek.
Hamas, 7 Ekim'de İsrail'e düzenlediği saldırının, İsrail güvenlik güçleri ve İsrailli aktivistler ve yerleşimciler tarafından Kudüs'teki kutsal Mescid-i Aksa'ya sık sık yapılan saldırılar da dahil olmak üzere, İsrail işgaline, zulmüne ve Filistin halkına yönelik saldırganlığına gerekli ve haklı bir yanıt olduğunu göstermek için çok sayıda video, açıklama ve diğer materyaller yayınladı.
Hamas'ın 22 Ocak'ta yayınladığı ve İsrail medyasında bile geniş yankı bulan açıklamasını ele alalım. Bu kapsamlı bildiri, grubun İsrail'e saldırma gerekçelerini derinlemesine açıklıyor ve İsrail hükümetinin ve yerleşimcilerin eylemleriyle ilgili uzun süredir devam eden şikayetlere odaklanıyor: İsrail'in Kudüs'teki Mescid-i Aksa'ya müdahaleleri ve orada ibadet eden Filistinlilere getirilen kısıtlamalar, Batı Şeria'daki yerleşimlerin devam eden genişlemesi, İsrail'deki Filistinli tutuklulara uygulandığı iddia edilen korkunç muamele ve İsrail'in Gazze'ye yönelik işlevsel kuşatma ve ablukası ve Batı Şeria'da apartheid benzeri politikalar uygulaması. Bu açıklama, benzer noktalara değinen onlarca paylaşımdan sadece biri.
Birçok video, resim ve posterde Hamas'ın askeri gücü vurgulanmakta ve İsrail hedeflerine, özellikle de zırhlı araç ve tanklara yönelik başarılı saldırılar sergilenmektedir. Bu paylaşımlar grubun gücünü ve etkinliğini yansıtmayı amaçlıyor ve Hamas'ın teknolojik olarak üstün düşmanına önemli zararlar verebileceğini öne sürüyor. Bu propagandada savaşçılar tam savaş teçhizatı ve taktik üniformalar içinde, kasklar, gözlükler ve gelişmiş silahlarla donatılmış olarak görünüyor ve operasyonel hazırlıklarını vurguluyorlar. Kur'an ayetleri gibi dini sembolizm de Hamas'ın mücadelesini manevi bir mücadele olarak göstererek yoğun bir şekilde yer alıyor. Propaganda, şehit düşen savaşçıları, asil ve ilahi olarak tasdik edilmiş bir dava için İsrail'le savaşırken ölen şehitler statüsüne yükseltmeye yardımcı oluyor. Şehitliklerinin yüceltilmesi potansiyel yeni askerlere ilham veriyor.
Hamas'ın 7 Ekim'den bu yana yürüttüğü propaganda, PSR'nin Filistinlilerin tutumlarına ilişkin anketlerinde ortaya çıkan sonuçlarla birebir örtüşüyor. Hamas'ın propagandasının içeriği ile PSR anketlerinde özelde Hamas'a genelde ise İsrail'e karşı silahlı mücadeleye verilen artan destek arasındaki sıkı uyum, ya Hamas'ın bu desteği teşvik ettiğini ya da propagandasının bu desteğin temel nedenlerini yansıttığını gösteriyor. Her iki durumda da Hamas, toplum ile militan grup arasındaki bağların kalınlaşması ve genişlemesi yoluyla güçlenmek için savaştan faydalanıyor.
Acı gerçek
Dokuz ay süren yorucu savaşın ardından artık şu gerçeği kabul etmenin zamanı geldi: Hamas'ı yenmek için sadece askeri bir çözüm yok. Grup, mevcut savaşçı sayısının toplamından daha fazlasıdır. Aynı zamanda ilham veren bir fikirden de fazlasıdır. Hamas özünde şiddet olan siyasi ve toplumsal bir harekettir ve yakın zamanda ortadan kalkmayacaktır.
İsrail'in mevcut ağır askeri operasyon stratejisi bazı Hamas savaşçılarını öldürebilir ama bu strateji Hamas ile yerel toplum arasındaki bağları güçlendirmekten başka bir işe yaramıyor. İsrail dokuz ay boyunca Gazze'de neredeyse sınırsız askeri operasyonlar yürüttü ve hedeflerinden herhangi birine yönelik çok az ilerleme kaydetti. Hamas ne yenildi ne de yenilginin eşiğine geldi. Hamas'ın davası 7 Ekim öncesine göre daha popüler ve cazibesi daha güçlü. Gazze'nin ve Filistin halkının geleceği için Filistinlilerin kabul edebileceği bir planın yokluğunda, teröristler geri gelmeye devam edecek ve sayıları artacak.
Ancak İsrailli liderler böyle uygulanabilir bir siyasi planı düşünmeye 7 Ekim öncesinden daha istekli görünmüyorlar. Gazze'de yaşanmaya devam eden trajedinin görünürde pek bir sonu yok. Savaş devam edecek, daha fazla Filistinli ölecek ve İsrail'e yönelik tehdit daha da büyüyecek.
