Gazze Sağlık Bakanlığı, 19 Haziran 2024 itibarıyla şehit sayısını 37.396 olarak açıklarken, uluslararası uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından hazırlanan rapor, bu rakamın gerçekleri yansıtmadığına dikkat çekiyor. Rapora göre, Gazze'de sağlık sisteminin çökmüş olması, enkaz altında binlerce kişinin hala bulunuyor olma ihtimali ve en önemlisi çatışmaların dolaylı etkileri, gerçek şehit sayısının çok daha yüksek olabileceğini gösteriyor.
Peki, Lancet raporu 186 bin gibi dehşet verici bir rakama nasıl ulaşıyor?
Rasha Khatib, Martin McKee ve Salim Yusuf tarafından kaleme alınan “Gazze'deki ölüleri saymak: Zor ama önemli” başlıklı The Lancet’te yayınlanan akademik makalede, öncelikle Gazze Sağlık Bakanlığı'nın verilerinin güvenilir olduğunu ve İsrail istihbaratı, Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından da doğrulandığını vurguluyor. Ancak, çatışmaların yoğunluğu, sağlık sisteminin çökmesi ve insanların güvenli bölgelere kaçamaması nedeniyle "dolaylı ölümler"in sayısının da çok yüksek olduğu tahmin ediliyor.
Dolaylı Ölümler Nedir ve Neden Önemli?
Savaşlarda sadece bombalar ve kurşunlar insanları öldürmüyor. Yetersiz beslenme, hijyen eksikliği, sağlık hizmetlerine erişimde yaşanan zorluklar, kronik hastalıkların tedavisinin aksaması, travma sonrası stres bozukluğu ve hatta temel ilaçlara ulaşamamak gibi faktörler de çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor. İşte tüm bu faktörlerin yol açtığı ölümler, "dolaylı ölümler" olarak adlandırılıyor ve genellikle resmi rakamlara yansımıyor.
Lancet raporu, önceki çatışmalara dayanarak çarpıcı bir sonuca ulaştı: Gazze'deki çatışmalarda her bir doğrudan ölüm için dört dolaylı ölüm yaşanabilir. Bu da, doğrudan şehit sayısının 37.396 olduğu düşünülürse, toplam şehit sayısının 186.000'i aşabileceği anlamına geliyor.
186 Bin Sadece Bir Tahmin Değil!
Raporun yazarlarından Dr. Rasha Khatib, 186 bin rakamının sadece bir tahmin olmadığını, aksine gerçekçi bir senaryoyu yansıttığını belirtiyor. Khatib, "Şu anda sadece buzdağının görünen kısmını görebiliyoruz. Çatışmalar sona erse bile, yetersiz beslenme, susuzluk, tedavi edilemeyen hastalıklar ve ruhsal çöküntü nedeniyle önümüzdeki aylarda ve yıllarda çok sayıda insan hayatını kaybedecek. Gerçek ölüm bilançosunu ancak yıllar sonra görebileceğiz" diyor.
Lancet raporu, uluslararası toplumu Gazze'deki insani krize acil olarak müdahale etmeye çağırıyor. Acil bir ateşkesin sağlanması, insani yardımın önündeki engellerin kaldırılması ve Gazze'nin yeniden inşası için gerekli adımların atılması hayati önem taşıyor.
Gazze'de yaşanan insanlık dramının gerçek boyutları ancak çatışmaların tamamen sona ermesi ve kapsamlı araştırmaların yapılmasıyla ortaya çıkabilecek. Ancak Lancet raporu, korkunç gerçeğin sandığımızdan çok daha büyük olabileceğine dair önemli bir uyarıda bulunuyor.
İşte raporun tam metni:
Gazze'de ölü sayımının önemi ve zorlukları
Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi'ne göre, Gazze Sağlık Bakanlığı'nın verilerine dayanarak, Hamas'ın saldırısı ve Ekim 2023'teki İsrail işgalinden bu yana 19 Haziran 2024'e kadar Gazze Şeridi'nde 37.396 kişi öldü. Bakanlığın verileri İsrail makamları tarafından tartışılmış olsa da, bu veriler İsrail istihbarat servisleri, BM ve DSÖ tarafından doğru kabul edilmiştir. Bu veriler, BM Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA) personelinin ölüm sayılarındaki değişikliklerin Bakanlık tarafından bildirilenlerle karşılaştırılması gibi bağımsız analizlerle desteklenmiş ve veri sahteciliği iddiaları mantıksız bulunmuştur.
Gazze Sağlık Bakanlığı için veri toplamak, altyapının büyük ölçüde yıkılması nedeniyle giderek zorlaşıyor. Bakanlık, hastanelerinde ölen veya ölü olarak getirilen kişilere dayalı olağan raporlamasını güvenilir medya kaynakları ve ilk müdahale ekiplerinden gelen bilgilerle desteklemek zorunda kalmıştır. Bu değişiklik, kaçınılmaz olarak daha önce kaydedilen ayrıntılı verileri bozmuştur. Sonuç olarak, Gazze Sağlık Bakanlığı artık toplam ölü sayısı içinde kimliği belirsiz cesetlerin sayısını ayrı ayrı rapor etmektedir. 10 Mayıs 2024 itibarıyla, 35.091 ölümün %30'u kimliği belirsizdir.
Bazı yetkililer ve haber ajansları, veri kalitesini artırmak amacıyla yapılan bu gelişmeyi verilerin doğruluğunu zayıflatmak için kullanmışlardır. Ancak bildirilen ölü sayısı muhtemelen azımsanmaktadır. Sivil toplum kuruluşu Airwars, Gazze Şeridi'ndeki olayların ayrıntılı değerlendirmelerini yapmakta ve çoğu zaman, Bakanlığın listesinde tanımlanabilir kurbanların tüm isimlerinin yer almadığını bulmaktadır. Ayrıca BM, 29 Şubat 2024 itibarıyla Gazze Şeridi'ndeki binaların %35'inin yıkıldığını tahmin etmektedir, bu nedenle enkaz altında hala gömülü olan cesetlerin sayısı muhtemelen önemli olup, 10.000'den fazla olduğu tahmin edilmektedir.
Silahlı çatışmaların, şiddetten kaynaklanan doğrudan zararın ötesinde dolaylı sağlık etkileri vardır. Çatışma hemen sona erse bile, üreme, bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklar gibi nedenlerden dolayı önümüzdeki aylarda ve yıllarda birçok dolaylı ölüm devam edecektir. Bu çatışmanın yoğunluğu; sağlık altyapısının tahrip edilmesi; gıda, su ve barınma yetersizliği; halkın güvenli yerlere kaçamaması ve Gazze Şeridi'nde hala aktif olan birkaç insani yardım kuruluşundan biri olan UNRWA'ya yapılan mali desteğin kaybı göz önüne alındığında, toplam ölüm sayısının büyük olması beklenmektedir. Son çatışmalarda bu tür dolaylı ölümler, doğrudan ölümlerin üç ila 15 katı arasında değişmektedir. Her bir doğrudan ölüm için dört dolaylı ölümün muhafazakar bir tahminini uygulayarak, bildirilen 37.396 ölüme kadar 186.000 veya daha fazla ölümün mevcut çatışmaya atfedilmesi mantıksız değildir. 2022 Gazze Şeridi nüfus tahmini olan 2.375.259 kullanılarak, bu, Gazze Şeridi'ndeki toplam nüfusun %7,9'una denk gelir. 7 Şubat 2024 tarihli bir rapor, doğrudan ölüm sayısının 28.000 olduğu bir dönemde, ateşkes olmadan 6 Ağustos 2024'e kadar (bir salgın veya tırmanma olmaksızın) 58.260 ölüm ve (her ikisi de meydana gelirse) 85.750 ölüm arasında olacağı tahmin edilmiştir.
Gazze Şeridi'nde acil ve acil bir ateşkes gereklidir ve tıbbi malzemelerin, gıdanın, temiz suyun ve diğer temel insan ihtiyaçlarının dağıtımını sağlamak için önlemlerle birlikte gelmelidir. Aynı zamanda, bu çatışmada yaşanan acının ölçeğini ve doğasını kaydetme ihtiyacı vardır. Gerçek ölçeği belgeleme, tarihsel hesap verebilirliği sağlamak ve savaşın tam maliyetini kabul etmek için çok önemlidir. Ayrıca bu, yasal bir gerekliliktir. Uluslararası Adalet Divanı'nın Ocak 2024'te belirlediği geçici önlemler, İsrail'in "soykırım sözleşmesi kapsamındaki eylem iddialarıyla ilgili kanıtların yok edilmesini önlemek ve korunmasını sağlamak için etkili tedbirler almasını" gerektirmektedir. Gazze Sağlık Bakanlığı, ölüleri sayan tek kuruluştur. Ayrıca bu veriler, savaş sonrası toparlanma, altyapının yeniden inşası ve insani yardımların planlanması için çok önemli olacaktır.
Yazarlar: Rasha Khatib, Martin McKee ve Salim Yusuf
