Fransız ana karasından yaklaşık 17 bin kilometre ötedeki Yeni Kaledonya'da, Fransız hükümetinin, daha önce yerli halk ile yaptığı anlaşmalara aykırı bulunan bir anayasal reformu yürürlüğe koymak istemesinin ardından başlayan olaylar sürüyor.
Fransa hükümeti Ada'ya sevk ettiği 3 bine yakın güvenlik görevlisi ile 4 ayı aşkın süredir yerli halkın seçimlerdeki etkisini azaltacak anayasal reform girişimine karşı çıkan bağımsızlık yanlılarını bastırmaya çalışıyor.
Fransız güvenlik güçlerinin mayıs ayından bu yana yürüttüğü operasyonlarda 11 kişi hayatını kaybederken, Ada’da gece saatlerinde uygulanan sokağa çıkma yasağı da 24 Eylül'e kadar uzatıldı. Buna göre halkın, 16-21 Eylül'de 22.00-05.00 ve 21-24 Eylül'de ise 18.00-06.00 saatleri arası sokağa çıkması yasaklandı.
Ada'da 16-24 Eylül'de silah taşıma ve transferine ilişkin yasak uygulanacak. Aynı tarihlerde, alkol satışına ve kamusal alanda tüketimine yasak getirildi.
Bu tarihlerde Yeni Kaledonya'da çiftçi ve balıkçılar gibi belirli çalışan grupları haricinde vatandaşlar için her türlü taşınabilir kapta akaryakıt ve yanıcı madde satışına ve taşınmasına izin verilmeyecek.
Öte yandan, vatandaşlar, Ada'nın başkenti Noumea ve çevresinde spor ve pazar faaliyetleri dışında bir araya toplanamayacak.
Paris yönetimi Ada'da daha önce de sokağa çıkma yasağını 16 Eylül'e kadar uzatmıştı.
Yeni Kaledonya, 24 Eylül 1853'te Fransız vesayeti altına girmişti.
Yerli halk anayasal reforma karşı
Yeni Kaledonya’nın yerli halkı Kanaklar, Fransız hükümetin söz konusu anayasal reform girişimini 1988'de imzalanan Noumea Anlaşması'na aykırı buluyor.
Anayasal değişiklik tasarısı ile hükümet, en az 10 yıldır Ada'da yaşayan Fransızların yerel seçimlerde oy kullanmasının yolunu açıyor.
Yeni Kaledonya 1998'de Noumea Anlaşması ile özerklik statüsü kazanmış ve anlaşmada yerli halkın kendi topraklarında azınlık statüsüne düşmesini önlemek için oy kullanma hakkı, 1998'den önce Ada'da ikamet eden kişiler ve onların çocuklarıyla sınırlandırılmıştı.
Ada'da 2018, 2020 ve 2021'de olmak üzere toplam 3 kez bağımsızlık için referandum yapılmış ve sandıktan "hayır" oyu çıkmıştı.
Bağımsızlık yanlısı Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), Fransa'nın seçimlere etkisini protesto ederek, 2021'de yapılan referandumu boykot etmişti. FLNKS referandumun Kovid-19 salgınının etkisinden daha uzak bir tarihte yapılmasını istemişti.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız hükümetinin yerli halkın seçimlerdeki nüfuzunu azaltacak anayasal reform tasarısına karşı harekete geçen bağımsızlık yanlıları ile "diyalog" için 23 Mayıs’ta Yeni Kaledonya’ya gitmiş ancak buradaki temaslarının ardından reform tasarısını geri çekmeyeceğini duyurmuştu.
