COP28'de ABD'nin özel iklim elçisi John Kerry, emisyonsuz bir teknoloji olarak nükleer füzyonu artırmaya yönelik uluslararası bir plan açıkladı.
Ocak 2023'te Davos'ta, nükleer füzyon buluşunun arkasındaki lider ABD hükümeti bilim adamı, teknolojiyi ölçeklendirmek için daha fazla kamu yatırımı çağrısında bulundu.
Birleşik Krallık'ın Oxford'daki JET füzyon laboratuvarına yakışır bir sonla, laboratuvarın son deneyi enerji üretiminde yeni bir dünya rekoru üretti.
BBC'ye göre, beş saniye içinde 69 megajul enerji üretti - ya da beş sıcak banyoyu ısıtmaya yetecek kadar enerji, 1997'de ürettiğinin üç katına çıktı.
İngiltere'nin Nükleer ve Şebekelerden sorumlu Bakanı Andrew Bowie şunları söyledi: "JET'in son füzyon deneyi, 1983'ten bu yana projede çığır açan tüm çalışmaların ardından uygun bir veda konuşmasıdır. Oxfordshire'daki bilim insanları ve mühendislerden oluşan uluslararası ekip sayesinde füzyon enerjisine her zamankinden daha yakınız."
Emisyonları azaltmanın bir yolu olarak füzyon enerjisiyle ilgili söylentiler son bir yıldır giderek artıyor. Emisyonsuz nükleer füzyon teknolojisi, eğer yaygınlaştırılabilirse, iklim değişikliğiyle mücadelede oyunun kurallarını değiştirebilir.
ABD'nin özel iklim elçisi John Kerry, Aralık 2023'te Dubai'de yapılacak BM iklim konferansı COP28'de "Füzyonda dünyamızda devrim yaratacak bir potansiyel var" dedi.
Araştırma ve geliştirme yoluyla nükleer füzyonu artırmak için 35 ülkeyi kapsayan uluslararası bir katılım planı başlatıyordu. Girişim aynı zamanda düzenleme ve güvenliğe odaklanacak ve tedarik zinciri sorunlarını azaltmaya çalışacak.
Kerry'nin açıklaması, İngiltere ve ABD'nin Kasım ayında füzyon konusunda bir işbirliği anlaşması imzalamasının ardından geldi. Reuters'e göre Avustralya, Çin, Almanya ve Japonya da füzyonun peşinde.
Nükleer füzyon atılımları
Ağustos 2023'te, Kaliforniya'daki ABD Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndaki bilim insanları ilk kez Aralık 2022'de gerçekleştirdikleri bir atılımı tekrarlayarak füzyon ateşlemesinde "net enerji kazanımı" elde ettiler.
Lazer ışınları kullanılarak füzyon reaksiyonundan elde edilen enerji miktarı, bir an için hedef üzerinde yoğunlaşan enerji miktarını aştı.
Ocak 2023'te Davos'ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu Yıllık Toplantısı'nda nükleer bilimci ve laboratuvarın direktörü Kim Budil, ekibinin ilk atılımı gerçekleştirmesinden bir ay sonra bir panelde konuştu.
Budil, "Eğer bunu ileriye götürmek istiyorsak, kamu-özel sektör ortaklıkları çok önemli olacak" dedi.
McKinsey'e göre, yeni gelişen teknolojiye yapılan özel sektör yatırımları son 20 yılda artış gösterdi.
Mayıs 2023'te Microsoft, 2028'de füzyon teknolojisi kullanılarak üretilen elektriği satın almak için özel ABD nükleer füzyon şirketi Helion ile bir anlaşma yaptığını duyurdu.
Microsoft Başkanı Brad Smith, Helion'un çalışmalarının "kendi uzun vadeli temiz enerji hedeflerimizi desteklediğini ve şebekeye daha fazla temiz enerjiyi daha hızlı getirmek için yeni ve verimli bir yöntem oluşturmak üzere pazarı ilerleteceğini" söyledi.
Reuters, güneşi besleyen güç kaynağını taklit etme arayışındaki şirketlerin nükleer füzyon için yaklaşık 5 milyar dolar özel fon topladığını söylüyor.
Öncü nükleer füzyon
Bu şirketler, JET füzyon laboratuarındakiler de dahil olmak üzere öncü araştırmacıların daha önceki çalışmaları üzerine inşa ediliyor. Tam adıyla Joint European Torus sitesi, Avrupalı nükleer bilimcilerin bir işbirliğiydi.
Dünyanın en büyük ve en gelişmiş füzyon reaktörü olan JET laboratuarı ilk deneylerini 1983 yılında gerçekleştirdi. Başarısı nedeniyle, reaktör Ekim 2023'te hizmet dışı bırakılma aşamasına girene kadar 40 yıl boyunca devam etti. Son, çığır açan deneyini Aralık ayında gerçekleştirdi.
BBC'ye göre bu reaktörün halefi Fransa'da bulunan ve 2025 yılında faaliyete geçmesi planlanan ITER adlı bir tesis, ancak İngiltere'nin katılımı yok.
Bunun yerine, Birleşik Krallık hükümeti geçen yıl Nottinghamshire'da 2040'larda faaliyete geçmesi planlanan dünyanın ilk füzyon enerji santralini inşa etme planı da dahil olmak üzere ulusal araştırma programlarına 650 milyon sterlin ayıracağını duyurdu.
Nükleer füzyon yarışı
Budil'in Kaliforniya'daki ekibi de dahil olmak üzere, dünya çapında devlet laboratuvarları ve 30'dan fazla şirket füzyondan enerji üretmek için yarışıyor.
Aralık 2022'de, reaksiyondan tükettiğinden daha fazla enerji üretmeyi başardılar - ışığın bir inç yol almasından daha kısa bir sürede 1,5 megajoule net kazanç.
Nükleer Güvenlik Müsteşarı ve Ulusal Nükleer Güvenlik İdaresi (NNSA) Yöneticisi Jill Hruby, "5 Aralık Pazartesi bilim için önemli bir gündü" dedi.
Davos'ta Budil, deneyin 192 lazerin küçük bir hedefe ışınlanmasını ve kendi kendine devam eden bir reaksiyon yaratmak için ısıtılmasını içerdiğini açıkladı.
Ancak Budil, enerji üretme zamanının "yirmi ya da otuz yıl uzakta" olabileceğini söyledi ve bir füzyon "ekosistemi" oluşturmak için büyük bir işbirliği çağrısında bulundu.
"Halihazırda kurulmuş olan özel sektör füzyon şirketlerine baktığımda, bir start-up çerçevesinde geliştirmenin maliyetli olacağı uzmanlık ve belirli becerilere ihtiyaç duyduklarını görüyorum. Dolayısıyla bu kabiliyet ve uzmanlığa erişmek için laboratuarlarla ortaklık kurabilirler.
"Füzyon davasını ilerletmek için, bu alanda teknolojiyi ticarileştirmek isteyen özel sektör oyuncularının, hedef tasarımlarını (lazer mimarileri veya diğer sürücü mimarilerini düşünün) geliştirmeye yardımcı olmak için bizimle birlikte çalışabilecekleri bir ekosistem yaratmalıyız; böylece uzmanlığımızdan ve bu ölçekte bir tesisi işletmek için nelerin gerekli olacağından faydalanabiliriz.
"Bu teknolojinin enerji uygulamalarında önemli kamu sektörü yatırımları görmeye başlayacağımızı umuyorum. Halihazırda atalet hapsi füzyonu etrafında kurulmuş ve teknolojiyi nasıl ileriye taşıyacakları konusunda bizimle ortaklıklar kurmaya başlayan birkaç şirketimiz var.
Nükleer füzyon tam olarak nedir?
Mevcut nükleer enerji santralleri nükleer füzyonu kullanmaktadır. Nükleer füzyon ise Güneş'te ve diğer yıldızlarda gerçekleşen ve iki atom çekirdeğinin birleşerek daha büyük bir atom çekirdeği oluşturmasıdır. Her iki reaksiyon da büyük miktarlarda enerji açığa çıkarır, ancak nükleer füzyonda çok yüksek enerji verimi ve çok düşük nükleer atık üretimi söz konusudur.
Füzyon, iki hafif atomun daha ağır bir atom oluşturmak üzere birleşmesi ya da kaynaşmasıyla meydana gelir. Yeni atomun toplam kütlesi, onu oluşturan iki atomunkinden daha azdır; Albert Einstein'ın ünlü E=mc2 denkleminde tanımlandığı gibi "kayıp" kütle enerji olarak açığa çıkar.
weforum.org
