Hakan Fidan: "Amacımız Afrika Birliği'yle ortaklığımızı genişletmektir"

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Cibutide düzenlenen Türkiye-Afrika Ortaklığı Üçüncü Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı’nın açılışında konuştu.

Fidan konuşmasına konferansın düzenlenmesine yönelik çabaları ve misafirperverlikleri için Cibuti Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Mahmud Ali Yusuf ve ekibine teşekkür ederek başladı. Afrika Birliği (AfB) Komisyonu Başkanı Musa Faki Muhammed’e ve Moritanya Dışişleri, İşbirliği ve Yurtdışındaki Moritanyalılar Bakanı Muhammed Salim Veled Merzuk’a da katkıları için teşekkür eden Fidan, “Sayın Cumhurbaşkanımızın içten selamlarını ve konferansımızın başarısı için en iyi dileklerini iletmek isterim” dedi.

Afrika’nın genç ve dinamik nüfusu, kaynakları ve büyüyen pazarıyla 21. yüzyılda daha büyük bir rol oynamaya hazırlandığını vurgulayan Fidan, “Ancak, Afrika terörizm, eşitsizlik, iklim değişikliğinin olumsuz etkileri, az gelişmişlik ve düzensiz göç gibi çeşitli karmaşık sorunlarla da karşı karşıyadır. Bunlar küresel sorunlardır, ancak Afrika’nın yıllar içinde elde ettiği başarılardan daha büyük değildir. Türkiye, ‘Afrika’nın sorunlarına Afrikalı çözümler’ ilkesine riayetle, 2000’li yılların başında Afrika ülkeleriyle yakın ortaklık başlatmıştır” ifadelerini kullandı.

Türkiye’nin 2008 yılından bu yana Afrika Birliği’nin stratejik ortağı olduğunu aktaran Fidan, “Tüm Afrika ülkeleriyle ilişkilerimizi yapılandırılmış, sistematik ve o ülkeye özel bir yaklaşımla ikili olarak geliştirdik. Ayrıca, Afrika Birliği çerçevesinde çok taraflı ilişkilerimizi güçlendirdik. Afrika’nın istikrarına en üst düzeyde önem veriyor ve güvenlik endişelerini ciddiye alıyoruz” şeklinde konuştu.

Ateşkes ve kalıcı çözüm için destek mesajı

Sudan’da devam eden çatışmaların 2. yılına yaklaşırken ülke için yıkıcı sonuçlar doğurduğunu söyleyen Fidan, “Sudan’ın, uluslararası toplumun dikkatinden kaçmasına izin vermemeli, acil ateşkes ve kalıcı bir çözüm için birlikte hareket etmeliyiz. Türkiye, terörizmle mücadeleye tam destek vermekte, Kıta genelinde istikrarı güçlendirmeyi, kapasite ve güven inşa etmeyi amaçlayan yerel ve bölgesel girişimlere desteğini sürdürmektedir” ifadelerini kullandı.

"Ticaret hacmimiz 35 milyar doları aşmıştır"

Türkiye’nin Afrika Kıtası’nda siyasi, güvenlik, ekonomik, sosyal ve insani imkanlarıyla büyük yatırımlar yapmaya devam ettiğini vurgulayan Fidan, “Güvenlik ile kalkınma arasında güçlü bir bağ vardır. Türkiye, Kıta’yla ticari ve ekonomik ortaklığını geliştirmede kapsamlı ve bütüncül bir yaklaşım benimsemektedir. Afrika’yla ticaretimizi her geçen gün artırıyoruz. Ticaret hacmimiz 2023 yılında 35 milyar doları aşmıştır. Afrika’daki doğrudan yatırımlarımızın değeri 7 milyar Dolar’ın üzerindedir” diye konuştu. Bakan Fidan, Afrika’yla ortaklığın belkemiği olarak ifade ettiği halklar arası ilişkilerin de geliştirilmesine özel önem verdiklerini belirterek, “31 Afrika ülkesine 50’den fazla ziyarette bulunan Sayın Cumhurbaşkanımız, Afrika’yı en fazla ziyaret eden liderlerden biridir. Afrika genelinde 44 Büyükelçiliğimiz faaliyet göstermektedir. Ankara’da ise 38 Afrika ülkesinin Büyükelçiliklerine ev sahipliği yapmaktan memnuniyet duyuyoruz” dedi.

"Tüm kuruluşlarımızla işbirliği halindeyiz"

Afrika ülkelerine yönelik yaklaşımlarının Afrika Birliği’nin kuruluş ilkeleriyle ve 2063 Gündemi’yle uyum içinde olduğunu kaydeden Fidan, “Amacımız, Afrika Birliği’yle ortaklığımızı genişletmek ve derinleştirmektir. 2021’de düzenlenen üçüncü Zirve’de kabul edilen Ortak Eylem Planı’nı uygulamak için ilgili tüm kuruluşlarımızla yakın iş birliği içinde çalışıyoruz” diye konuştu.

Afrika’da gerçekleştirilen projelere değinen Fidan, “Son 2 yılda Afrika’da, erken uyarı, çatışmaların önlenmesi ve yönetimi, sürdürülebilir çevre, gıda güvenliği, sağlık hizmetleri ve özel sektör gelişimi gibi alanlarda ulusal kapasiteleri güçlendirmek amacıyla birçok proje gerçekleştirdik. Bugün kabul edeceğimiz Ortak Uygulama Raporu bu yoğun çalışmanın bir kanıtıdır” ifadelerini kullandı.

"Türkiye, Afrika'nın uluslararası sistemde sesini duyurma konusunda destekçisidir"

Afrika Birliği’nin G20’de daimi üye olma hedefini en başından beri desteklediklerini aktaran Fidan, “Güney Afrika Cumhuriyeti’nin 2025 yılında G20 Dönem Başkanlığını üstlenmesi, Kıta’nın önceliklerinin küresel gündeme taşınması için büyük bir fırsat olacaktır. Türkiye, Afrika’nın uluslararası sistemde hak ettiği yeri elde etme ve sesini duyurma hedefini kuvvetle desteklemektedir. Maalesef, uluslararası sistem mevcut eşitsizliklere ve adaletsizliklere etkin şekilde yanıt verememekte, çatışmaları ve savaşları önleyememektedir. Bu durum, büyük bir meşruiyet sorununa ve güvensizliğe yol açmaktadır” şeklinde konuştu.

Fransa bir Afrika ülkesinden daha kovuluyor

"İsrail'e karşı silah ambargosu"

Uluslararası sistemin dünyanın büyük bir bölümü için barış, istikrar ve adalet sağlayamadığını bildiren Fidan, “Uluslararası sistem, Orta Doğu’daki insani felaketi durdurmakta başarısız olmuştur. İsrail, Filistin halkına yönelik soykırım suçlarını sürdürmektedir. Bu sınırsız saldırganlık, bölgesel istikrarı ve uluslararası düzeni tehdit etmektedir. İsrail’e karşı zorlayıcı tedbirler alınmalıdır. BM’de, İsrail’e karşı silah ambargosu çağrısında bulunan bir girişim başlattık. Filistin davasını desteklemede ve İsrail’i durdurmada Afrika’nın önemli bir rol oynayabileceğine inanıyoruz. Filistinlilerin yanında olan Afrika ülkelerine minnettarız. Dünya sisteminde önemli bir ses olan Afrika’nın, Filistin için çaba göstereceğinden eminiz” dedi. Filistin halkının temel haklarını güvence altına almak üzere iki devletli çözüm için daha fazla çaba göstermenin vicdani yükümlülük olduğuna vurgu yapan Fidan, “Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İsrail’in uyguladığı soykırım karşısında Uluslararası Adalet Divanı’na başvurması, bu anlamda Afrika’dan güçlü bir mesajdır” diye konuştu.

"Bm ile Afrika Birliği arasındaki işbirliğini güçlendirme çabaları önemlidir"

Birleşmiş Milletleri (BM) daha ilgili ve yüzyılın karmaşık sorunlarıyla yüzleşmeye uygun hale getirme çabalarının sürdürülmesş gerektiğini söyleyen Fidan, “Güvenlik Konseyi reformu bu anlamda kritik öneme sahiptir. Afrika’nın, BM Güvenlik Konseyi’nde adil ve güçlendirilmiş temsiliyet taleplerini anlıyor ve saygı duyuyoruz. BM ile Afrika Birliği arasında iş birliğini güçlendirme ve bölgesel zorluklara uzun vadeli çözümler bulma çabaları da önemlidir” ifadelerini kullandı. Konferansın, 2021 Zirvesi’nden bu yana Türkiye-Afrika ortaklığında kaydedilen ilerlemeyi gözden geçirmek için değerli bir fırsat olduğunu kaydeden Fidan, “Ayrıca 2026 yılında düzenlenecek olan bir sonraki Zirve için hazırlıkları gözden geçireceğiz. Dördüncü Zirve, stratejik ortaklığımızı derinleştirmeye yönelik yaklaşımlarımızı daha da ileriye taşıyacaktır. Güçlü tarihi bağlar, halklar arası köklü yakınlık ve geleceğe yönelik benzer vizyonlarımız, Türkiye-Afrika ilişkilerine sağlam bir temel oluşturmaya devam edecektir” şeklinde konuştu. Afrika Birliği Komisyonu Başkanlığı görevini 8 yıldır başarıyla yürüten AfB Komisyonu Başkanı Muhammed’e tebriklerini sunan Fidan, “İş birliğimizi müteakip Başkanla da sürdürmeyi arzu ediyoruz. Son olarak, Türkiye’nin yakın dostu Cibuti’ye ev sahiplikleri için bir kez daha içten teşekkürlerimizi sunarım. Katılımınız ve katkılarınız için hepinize tekrar teşekkür ederim” dedi.

Afrika Birliği Nedir?

• Afrika Birliği, 1963 yılında, Afrika ülkelerinin bağımsızlıklarını ve egemenliklerini kazanmalarını desteklemek ve kıtada sömürgeciliği sona erdirmek amacıyla Afrika Birliği Örgütü olarak kurulmuştur.

•  Soğuk Savaş döneminde Afrika Birliği, Doğu ve Batı Blokları arasındaki mücadelede tarafsız kalmış ve Bağlantısızlar Grubu içinde yer almıştır, böylece kıtasal birliğini korumuştur.

•  Soğuk Savaş sonrası dönemde kıtada artan çatışmalar, ekonomik sorunlar ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle Afrika Birliği, 2002 yılında yeniden yapılandırılarak bugünkü halini almıştır.

•  Afrika Birliği, kıtada barış ve istikrarı sağlama, ekonomik kalkınmayı hızlandırma ve sosyal entegrasyonu destekleme gibi amaçlarla faaliyet göstermektedir.

•  Afrika Birliği, kıtada adalet, insan hakları ve iyi yönetim ilkelerinin benimsenmesini hedefleyerek, Afrika'nın politik, ekonomik ve sosyal bütünleşmesini güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Türkiye-Afrika ilişkilleri

• Türkiye'nin Afrika ile ilişkileri son 20 yıldır artarak devam ediyor. Türkiye, Afrika kıtasıyla ekonomik, siyasi, güvenlik, kültürel ve insani yardım alanlarında güçlü ilişkiler içerisinde. 

•  Türkiye, 1998'de başlattığı Afrika Açılımı Eylem Planı ile kıtada ilişkilerini geliştirmeye odaklandı ve 2005'i "Afrika Yılı" ilan ederek önemli iş birliği adımları attı. Bu süreçte Türkiye-Afrika İşbirliği Zirveleri düzenlendi.

• Türkiye, Afrika’daki büyükelçilik sayısını artırırken Türk Hava Yolları (THY) uçuş ağını genişleterek iki kıta arasındaki ulaşım ve iletişim bağlantılarını güçlendirdi. 2024 itibarıyla Türkiye, Afrika'nın 44 ülkesinde büyükelçilik bulunduruyor.

•  Türkiye, 2008’de Afrika Birliği'ne gözlemci üye olarak kabul edildi ve 2014'te stratejik ortaklık anlaşması imzaladı. Bu anlaşma, ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkilerin derinleşmesine katkı sağladı.

•  Türkiye, kıtadaki güvenlik sorunlarının çözümünde aktif rol oynayarak SİHA gibi askeri teknolojilerle dikkat çekti. Bu teknoloji, Afrika ülkelerinin güvenlik ihtiyaçlarına uygun maliyetli çözümler sunuyor.

•  Türk iş dünyası enerji, inşaat ve tekstil gibi sektörlerde Afrika’ya yatırım yaparak ekonomik büyümeye katkı sağlıyor. Türkiye’nin Afrika kıtasıyla ticaret hacmi hızla artmaktadır.

• Türkiye, Afrikalı öğrencilere burs imkânları sağlayarak iki kıta arasındaki kültürel bağları güçlendiriyor. Bu eğitim programları, uzun vadede Türkiye-Afrika ilişkilerini daha da derinleştirecek önemli bir adım olarak öne çıkıyor.