Nijer’deki siyasî gelişmeler
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) 10 Ağustos 2023’teki toplantıda, darbe yönetimine anayasal düzene geri dönülmesi ve Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum’un serbest bırakılması için bir haftalık süre tanımıştı. Sürenin sonunda, bir ECOWAS İhtiyat Kuvvetinin (Standby Force) aktif hale getirilmesine ve ülkeye konuşlandırılmasına karar verilmişti. Ancak müdahale tehdidi hayata geçirilememişti.
Bu kapsamda Mali, Burkina Faso ve Nijer’in Geçiş Dönemi Devlet Başkanları, 16 Eylül 2023’te Mali’nin başkenti Bamako’da “Sahel Devletleri İttifakı”nı kurdu. Öte yandan 28 Ocak 2024’te Mali, Burkina Faso ve Nijer Devlet Başkanları, ECOWAS üyeliklerini sonlandırdıklarını açıkladı.
Son olarak 6 Temmuz 2024’te Sahel Devletleri İttifakı üye devletleri Devlet Başkanlarının Nijer’in başkenti Niamey’de gerçekleştirdikleri zirvenin sonunda, diğer hususların yanı sıra üye devletler arasında bir konfederasyon kurulmasını öngören anlaşma imzalandı.
"Rus askerleri ABD üssüne girdi" iddiası
Reuters haber ajansının, isminin açıklanmasını istemeyen bir Amerikalı üst düzey askeri yetkiliye dayandırdığı haberinde, üsse giriş yapan Rus askerlerinin ABD askerlerine karışmadığı ayrı bir hangarda bekletildiği ifade edildi.
Euronews’un aktardığına göre, mayın ayında gerçekleşen olay hakkında soruları yanıtlayan ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin, Amerikan birliklerine yönelik herhangi bir riski ya da Rus birliklerinin ABD askeri donanımına yaklaşma ihtimalini olmadığını dile getirirken, “Ruslar ayrı bir yerleşkede bulunuyor ve ABD güçlerine ya da ekipmanlarımıza erişimleri yok.” ifadelerini kullandı.
Temmuz 2023’te darbe yapan askeri yönetim, Mart 2024’te ABD askeri güçlerinin ülkeden ayrılmasını istemişti. Amerika’nın Nijer’de toplam 1000 askeri personelinin bulunduğu tahmin ediliyor. Nijer’in başkenti Niamey’de Rus askerlerinin girdiği Diori Hamani Uluslararası Havaalanı’nın yanında bulunan 101 numaralı hava üssünde kaç Amerikan personelinin bulunduğu ise tam olarak bilinmiyor.
Batılı ülkelerin yerini Rusya mı alıyor?
Afrika’nın birçok ülkesinde son dönemde yaşanan askeri darbelerin ardından ABD ve müttefiki olan birçok ülke askerlerini bu ülkelerden çekmek zorunda kaldı. Nijer’in yanında ABD birlikleri son günlerde Çad’dan da ayrıldı. Fransız askeri güçleri ise kısa süre önce Mali ve Burkina Faso’yu terk etmişti.
Afrika ülkeleriyle ilişkilerini güçlendirmeye çalışan Moskova ise son yıllarda Mali’nin en yakın müttefiki olmayı başardı. Paralı asker gücü Wagner aşırı dinci isyancılarla savaşmak üzere ülkede konuşlandı.
Nijer’in ABD askerlerinin geri çekilmesini isteme hamlesi, mart ortasında Niamey’de üst düzey ABD’li yetkililerin Rusya güçlerinin beklenen gelişi ve İran’ın uranyum da dahil olmak üzere ülkede hammadde aradığına dair raporlar da dahil olmak üzere endişelerini dile getirdiği bir toplantının ardından yapıldı.
Nijer’deki ABD birliklerinin geleceği konusunda henüz bir karar alınmamış olmakla birlikte, yetkili planın birliklerin ABD Afrika Komutanlığı’nın Almanya’da bulunan ana üslerine dönmeleri yönünde olduğunu söyledi.
ABD, Nijer’i boşaltacağını duyurmuştu
Pentagon Sözcü Yardımcısı Sabrina Singh, basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Nijer’deki ABD askerinin durumuna ilişkin konuşan Singh, 7 Temmuz itibarıyla başkent Niamey’deki 101’inci hava üssünden tamamen çekildikleri belirtti.
ABD’nin Nijer’de 300’e yakın askerinin bulunduğunu ifade eden Sing, kalan askerlerin 15 Eylül’e kadar güvenli ve düzenli bir şekilde ülkeden çekileceğini aktardı.
Nijer, 17 Mart’ta, ABD ile 12 yıl önce imzalanan askeri işbirliği anlaşmasını feshettiğini ilan etmiş ve ABD’li askerlerin bir an evvel ülkeden ayrılması talebinde bulunmuştu.
Nijer’de yaklaşık 1000 askeri ve Agadez kentinde insansız hava aracı (İHA) üssü bulunan ABD’nin, eylül ortasına kadar ülkeden tamamen ayrılacağı duyurulmuştu.
Türkiye’den Nijer’e sürpriz ziyaret
Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’la birlikte Nijer’i bugün ziyaret edecek heyette Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcısı Özgür Volkan Ağar da bulunuyor.
Görüşmelerde, ikili siyasi ve ekonomik ilişkiler ile bu kapsamda işbirliğini güçlendirme ve çeşitlendirme yönünde atılabilecek adımların yanı sıra Sahel bölgesindeki güncel gelişmeler ve İsrail-Filistin meselesi başta olmak üzere, bölgesel konular ele alınacağı açıklandı.
Dışişleri, Milli Savunma, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlarının ve diğer yetkililerin yarın Nijer’e yapacağı ziyaret, Nijer Başbakanı Lamine Zeine’nin Türkiye’ye 31 Ocak-3 Şubat 2024 tarihlerinde yaptığı ziyarette sağlanan mutabakat çerçevesinde gerçekleştiriliyor. Ziyaretle ikili ilişkilerin geliştirilmesi hedefleniyor.
Türkiye’nin Nijer’de, özel sektör ve kamu kurumlarıyla uzun yıllara dayanan bir mevcudiyeti söz konusuyken Türk firmalarının ülkede enerji ve madenler, hizmetler ve müteahhitlik sektörlerinde yatırımları ve devam eden projeleri mevcut.
Sağlık sektöründe Türkiye-Nijer Dostluk Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi olarak 2019’dan bu yana Nijer halkına hizmet veriyor. Hastaneye Mart 2021’de Tüp Bebek Merkezi de eklendi.
Türkiye Maarif Vakfı’nın Niamey’de üç kampüste 13 okulu ve 2 öğrenci yurdu bulunuyor. Okulların toplam öğrenci sayısı 2024 yılı itibarıyla 1613’a ulaşırken bünyesinde 648 öğrenci kapasiteli bir yurt binası ile bir spor yerleşkesini de içeriyor.
Nijer’deki toplantılar
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Nijer’de Başbakan ve Ekonomi ve Finans Bakanı Ali Mahamane Lamine Zeine başkanlığında düzenlenen ortak çalışma toplantısına katıldı.
Bakanlığın X hesabından yapılan paylaşımda, “Bakanımız Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanımız Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Alparslan Bayraktar, MİT Başkanımız İbrahim Kalın, Savunma Sanayii Başkanımız Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcımız Özgür Volkan Ağar ile birlikte Niamey’de Nijer Başbakanı Ali Mahamane Lamine Zeine başkanlığında düzenlenen ortak çalışma toplantısına katıldı.” ifadesine yer verildi.
Dışişleri Bakanlığı, X sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Bakan Fidan’ın, Niamey’de Nijerli mevkidaşı Sangare ile görüştüğünü de duyurdu.
