Terörist İsrail'in Filistin soykırımı sebebiyle Kahire'de kitle iletişim öğrencisi olan 19 yaşındaki Nayera Ahmed, Starbucks'ına gitmeyi bıraktı. Amerikan kahve zinciri, Mısır sosyal medyasında dolaşan birçok tüketici boykot listesinde yer aldı.
Ahmed, "Ben ve arkadaşlarım her zaman Starbucks'a giderdik, şimdi onlardan birinde görülmek utanç verici. En azından bunu yapabiliyoruz. Neden bu Batılı şirketlerden alışveriş yapayım ki?" dedi.
Bu, Orta Doğu'nun bazı bölgelerinde ve hatta ötesinde de görülen bir eğilim. İsrail'in Gazze'deki saldırılarına son vermesi için daha fazlasını yapmayan ABD ve Avrupa'ya karşı duyulan öfkenin de etkisiyle, bölgedeki ve Pakistan gibi Müslüman ülkelerdeki pek çok müşteri büyük yabancı markalardan uzak durarak bazılarının satışlarını düşürüyor, bazılarının da halkla ilişkiler açısından başını ağrıtıyor.
Kahire'de, geçtiğimiz hafta içi bir gün, Bloomberg tarafından ziyaret edilen ve genellikle kalabalık olan düzinelerce Starbucks ve McDonald's mağazası tamamen boştu.
Mısırlı yerel bir soda markasının üreticisi, tüketicilerin Coca-Cola ve Pepsi'den uzak durması nedeniyle savaşın başlamasından bu yana satışlarının üç kat arttığını söyledi. Geçtiğimiz haftalarda McDonald's Corp. İcra Kurulu Başkanı Chris Kempczinski, şirketi hakkında yayılan yanlış bilgiler nedeniyle firmasının Orta Doğu'da "anlamlı bir iş etkisi" gördüğü konusunda uyarıda bulundu.
Bu arada, KFC, Pizza Hut, Krispy Kreme ve Hardee's'in Orta Doğu franchise işletmecisi Americana Restaurants International Plc'nin hisseleri, savaşın başlamasından sonraki aylarda Suudi borsasında %27'ye varan oranlarda değer kaybetti ve bazı analistler boykotlar nedeniyle şirketin karının düşeceğini öngördü.
Bu tepki, dünyanın en büyük tüketici markaları ve özellikle de Amerikan markaları için yeni bir kriz yönetimi dönemini yansıtıyor; zira duygu yüklü müşteriler, işletmelerini hükümet politikalarıyla bir tutuyor. Şirketler siyasi tarafsızlıklarını vurgulamak için kamuoyu açıklamaları yayınladılar. Ancak savaşın başlamasından bu yana geçen üç ay içinde hareket giderek hız kazandı ve boykot çağrıları yayılmaya devam ediyor.
London School of Economics'te Orta Doğu siyaseti profesörü olan Fawaz Gerges, mevcut boykotların özellikle çarpıcı olduğunu çünkü yoğun, ulus ötesi ve genç nüfus tarafından yönlendirildiğini söyledi.
Gerges, "McDonald's ya da Starbucks olsun, şu ana kadar zarar görüyorlar," çünkü büyük harcama yapan gençler neler olup bittiğinin farkında ve kendilerini çok aktif ve yatırım yapmış hissediyorlar, dedi. Washington'un İsrail'i kayırdığı algısı "bu şirketleri gerçekten etkiliyor çünkü Amerika işin içinde ve CEO'lar bu Amerikan imparatorluğunun bir parçası - ticari, finansal, yumuşak güç imparatorluğu."
Ekim ayında başlayan boykotlara rağmen Ürdün'de pek çok Starbucks ve McDonald's mağazası hala büyük ölçüde boş duruyor.
İzleyenler genellikle sadece boş tabureler ve işçiler tarafından işgal edilmiş kabinler görüyor, kasiyerler ise tezgâhlarının başına çökmüş durumda. Ürdün'deki süpermarketlerde de çok sayıda yabancı markanın üzerinde "boykot edilen mallar" olarak tanımlanan etiketler asılı.
Kuveyt'te, işlek bölgelerdeki Starbucks mağazaları Ekim başından bu yana sinek avlıyor. Boykot, yerli kahve dükkanlarının satışlarını artırdı.
En sevdiği bulaşık makinesi tableti markası Procter & Gamble Co. tarafından üretilen Fairy idi. Ancak Ekim ayından bu yana El-Masry, boykot listesinde de yer alan bu ürünü almayı bıraktı. Bir alternatif arayan El-Masry'ye bir akrabası evde yapması için bir tarif verdi. Artık kabartma tozu, sitrik asit ve bulaşık sabununu karıştırıyor ve kendi bulaşık sabununu oluşturmak için bir buz kalıbına koyuyor. P&G konuyla ilgili yorum yapmadı.
Türkiye'de bazı yetkililer Coca-Cola'nın boykot edilmesi için baskı yapıyor. İçecek hala süpermarketlerde ve restoranlarda yaygın olarak bulunsa da, Türk parlamentosu Kasım ayında kolayı kafeteryalardan kaldıracağını söyledi.
CFRA'da içecek sektörü analisti olan Garrett Nelson, ABD'li gazlı içecek şirketleri Şubat ayında kazançlarını açıkladığında etkinin daha net ortaya çıkacağını, ancak dördüncü çeyrek hacminin %22 düştüğü Coke'un Türkiye distribütörünün satışlarındaki düşüşün "kesinlikle kırmızı bayrak çektiğini" söyledi. Coca-Cola ve PepsiCo yorum yapmadı.
Boykotların etkileri daha çok Ürdün, Kuveyt ve Mısır gibi ülkelerde görüldü. Çoğu gurbetçi olan yaklaşık 10 milyon kişinin yaşadığı Birleşik Arap Emirlikleri'nde ise dramatik bir etki görülmedi.
Ancak orada bile bazı küçük işletme sahipleri tavır almayı seçti. Bir Dubai restoranı olan Bait Maryam, Ekim ayı başında tüm gazlı içecekleri yerel markalarla değiştirdi. Bir sözcü müşterilerinin bu değişikliği desteklediğini söyledi.
Orta Doğu'nun en büyük ekonomisi olan Suudi Arabistan'da etkilerini değerlendirmek daha zor oldu. Hükümetin çoğu aktivizm türünü kontrol etmeye çalıştığı krallıkta sosyal medyada boykot çağrıları çok az yapıldı. Yine de Bloomberg News tarafından ziyaret edilen ABD'li zincirlerin birkaç satış noktası büyük ölçüde boştu.
Washington'daki Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü'nde kıdemli bir akademisyen olan Robert Mogielnicki, Orta Doğu'daki boykotların "aktivizme toleransın çok düşük olduğu bir bölgede düşük riskli bir protesto biçimi" olduğunu söyledi.
McDonald's, 7 Ekim saldırısının ardından İsrail'deki franchise mağazalarının ülkenin askerlerine yemek verdiğini gösteren fotoğraf ve videoların sosyal medyada paylaşılmasının ardından bölgenin bazı kesimlerinde boykotların hedefi haline geldi.
Bunun ardından markanın Suudi Arabistan'daki bayisi Filistinlilere sempati duyduğunu ifade eden açıklamalar yayınladı ve Gazze'ye yardım çalışmaları için 2 milyon Suudi riyali (533.000 $) bağışladı. Müslüman nüfusun yoğun olduğu diğer ülkelerdeki franchise'lar da benzer adımlar attı.
McDonald's Corp bu çatışmada yer alan hiçbir hükümete fon sağlamıyor ya da destek vermiyor. Zincir, e-postayla gönderdiği açıklamada "Orta Doğu'daki çatışmaya karşı tutumumuzla ilgili dezenformasyon ve yanlış haberler bizi dehşete düşürüyor" dedi. Bölgedeki işlerini bağımsız franchise sahipleri yürütmekte ve kendi kararlarını kendileri vermektedir.
Markalar için sorunlar Orta Doğu'nun da ötesine geçti. Pakistan'da, aralarında Pepsi ve Coca-Cola gibi Amerikan markalarının da bulunduğu büyük çok uluslu markaları İsrail ürünü olarak tanımlayan posterler dolaşmaktadır.
Geçtiğimiz yıl yerel bir oyuncu ile ortaklık kurarak İsrail'e giren Fransız süpermarket zinciri Carrefour SA gibi Avrupalı markalar da İsrail'e ve Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerine yönelik geniş çaplı ekonomik ve kültürel boykot çağrısında bulunan Filistin öncülüğündeki Boykot, Tecrit, Yaptırım hareketinin listesinde yer aldı. Carrefour yorum yapmayı reddetti. Market zinciri, Ürdün ve Mısır da dahil olmak üzere dokuz Orta Doğu ülkesinde yerel bir ortak aracılığıyla faaliyet gösteriyor.
Kaynak: Bloomberg
