İsrail ordusu, Hamas'ın yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne yol açan saldırısına karşılık olarak düzenlediği hava saldırıları ve kara operasyonlarında 10.000'den fazla savaşçıyı öldürdüğünü söylüyor.
Ancak savaşçıları sıradan sivillerden ayırıp ayıramadığı konusunda endişeler var.
İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) sürekli olarak taktiklerini savunmuş, Hamas savaşçılarını ve altyapısını hedef alırken hassas davranmaya çalıştıklarını ve sivil ölümlerini en aza indirmeye çalıştıklarını vurguladı.
Hamas askeri kayıpları konusunda herhangi bir rakam vermiyor. Reuters haber ajansı bir yetkilinin 6,000 savaşçının öldürüldüğünü kabul ettiğini bildirmiş, ancak Hamas BBC'ye bu rakamı yalanladı.
Gazze'de Hamas tarafından yönetilen sağlık bakanlığının verdiği en az 30,035 ölü sayısı daha önce Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) bölgesel acil durum direktörü Richard Brennan tarafından güvenilir olarak nitelendirilmişti.
DSÖ, bakanlığın "veri toplama konusunda iyi bir kapasiteye" sahip olduğunu ve daha önceki raporlarının güvenilir ve "iyi geliştirilmiş" olduğunu söyledi.
Ancak öldürülenlerin genel çetelesi siviller ve savaşçılar arasında ayrım yapmıyor.
Gazze makamlarının 29 Şubat tarihli son demografik dökümü öldürülenlerin %70'inden fazlasının kadın ve çocuk olduğunu gösteriyordu.
Dolayısıyla, rakamlar öldürülenlerin %30'undan azının erkek olduğunu gösterirken - ki bunların bir kısmının savaşma yaşının üzerinde olması muhtemeldir - uzmanlar İsrail'in 10,000 savaşçıyı öldürdüğü iddiasına nasıl ulaştığı konusunda sorular yöneltti.
BBC Verify, IDF'ye defalarca Hamas savaşçılarının ölümlerini sayma yönteminin ayrıntılarını sordu ancak yanıt alamadı.
BBC, İsrail tarafından yayınlanan iddialar ve videolar aracılığıyla daha kapsamlı bir resim oluşturmaya çalıştı.
İSRAİL’İN TUTARSIZ AÇIKLAMALARI
IDF Ekim ayından bu yana basın açıklamaları ve sosyal medya paylaşımları yayınlayarak Gazze'deki operasyonlarının sonuçları hakkında iddialarda bulundu. Bu duyurularda öldürülen savaşçıların sayısına yapılan atıflar, Hamas tarafından yönetilen sağlık bakanlığının ölümlerle ilgili düzenli güncellemelerinden daha düzensiz ve yaklaşık.
Savaştan önce IDF'nin yaptığı bir tahmine göre Hamas'ın Gazze'de yaklaşık 30,000 savaşçısı vardı.
Aralık ayında, savaş alanında karşılaştığı zorluklar göz önüne alındığında, her Hamas savaşçısına karşılık iki sivil öldürdüğüne dair bir değerlendirmeyi "son derece olumlu" olarak nitelendirdi.
29 Aralık'ta IDF sözcüsü Binbaşı Doron Spielman Sky News Australia'ya yaptığı açıklamada 8,000 Hamas savaşçısının öldürüldüğünü ve bu rakamın istihbarat, sorgulama ve uydu fotoğraflarının incelenmesine dayandığını söyledi.
Ocak ayı ortasında Başbakan Benjamin Netanyahu İsrail'in Gazze'deki Hamas savaş alaylarının üçte ikisini "yok ettiğini" iddia etti.
Times of Israel 19 Şubat'ta IDF'nin 12,000 savaşçının öldürüldüğünü söylediğini bildirdi. Bu rakamı IDF'ye sorduk ve bize verdikleri iki ayrı yanıtta rakamın "yaklaşık 10,000" ve "10,000'den fazla" olduğunu söylediler.
İngiltere'deki İsrail Büyükelçiliği ise bize öldürülen toplam Hamas savaşçısı sayısının "10,000 ila 12,000 arasında" olduğunu düşündüklerini söyledi.
Ancak çoğu askeri üniforma giymediği ve Hamas'ın 16 ve 17 yaşlarında savaşçıları da olduğu için sivillerle savaşçıları ayırt etmenin zor olduğunu söylediler.
İSRAİL’İN AÇIKLADIĞI SAYILARIN KANITI YOK
Uzmanlar tarafından savaşçı kayıplarının sayılmasının önünde engel olarak gösterilen diğer faktörler arasında Hamas'ın tünellerde faaliyet göstermesi de yer alıyor.
BBC Verify, 7 Ekim'den 27 Şubat'a kadar IDF YouTube kanalında yayınlanan 280 videonun tamamını inceledi ve çok azının savaşçıların öldürüldüğüne dair görsel kanıt içerdiğini tespit etti.
Bunlardan sadece bir tanesi - 14 Aralık'ta yayınlanan - savaşçıların cesetlerini gösterdiğini iddia ediyor. Diğer birkaç videoda ise savaşçılara ateş edildiği görülüyor.
Ayrıca IDF'nin resmi Telegram kanalında Hamas savaşçılarının öldürüldüğüne dair bireysel iddiaların sayısını da saymaya çalıştık. Belirli sayıda savaşçının öldürüldüğünü iddia eden 160 gönderi bulduk, toplamda da 714 ölüm demek oluyor.
Ancak "birkaç", "düzinelerce" veya "yüzlerce" gibi terimler kullanan 247 referans da vardı, bu da anlamlı bir genel çeteleyi imkansız kılıyordu.
IDF Gazze'ye girmeye başladığından beri Hamas'ı sivil halkı canlı kalkan olarak kullanmakla suçluyor.
Ancak bazı uzmanlar IDF'nin savaşçı olmayan bazı kişileri sırf Hamas yönetiminin bir parçası oldukları için savaşçı olarak sayıyor olabileceğinden endişe ediyor.
Kings College London'da güvenlik çalışmaları alanında kıdemli bir öğretim görevlisi olan Andreas Krieg şunları söyledi: "İsrail 'Hamas üyeliği' konusunda çok geniş bir yaklaşım benimsiyor ve bu da devlet memurları ya da yöneticiler de dahil olmak üzere örgütle her türlü bağı içeriyor."
Gazze Sağlık Bakanlığı'nın mevcut çatışmaya ilişkin ölüm verileri, önceki savaşlara kıyasla ölenler arasında kadın ve çocukların oranında keskin bir artış olduğunu gösteriyor.
Şiddet içeren çatışmaların kurbanlarını kayıt altına almayı amaçlayan İngiltere merkezli Every Casualty Counts kuruluşunun yönetici direktörü Rachel Taylor'a göre bu durum "çok daha yüksek bir sivil ölüm oranına işaret ediyor".
Gazze yetkililerinin 29 Şubat tarihli demografik verilerine göre Gazze nüfusunun yaklaşık yarısı 18 yaşın altında ve savaşta ölenlerin yaklaşık %44'ü de çocuk. Bayan Taylor, ölümlerin genel nüfusun demografik özelliklerine yakın olmasının "ayrım gözetmeksizin öldürmeye işaret ettiğini" söyledi.
"Buna karşılık, 2014 yılında ölenler arasında 'savaşma yaşındaki' erkeklerin oranı oldukça yüksekti, ancak bu durum bugün çok daha az belirgin" dedi.
Görünüşe bakılırsa, çatışmanın ilk ayında günde yaklaşık 330 olan ölüm hızı, geçtiğimiz ay günde yaklaşık 110'a düşerek yavaşlamış gibi görünüyor.
Ancak BBC'ye konuşan bazı uzmanlar, İsrail saldırılarında ölenlerin gerçek sayısının çok daha yüksek olabileceğini, zira ölümlerin kaydedildiği birçok hastanenin artık faaliyet göstermediğini söyledi.
Sağlık bakanlığı sözcüsüne göre bu rakamlar sadece askeri saldırılar sonucu meydana gelen ölümleri içeriyor, uluslararası yardım kuruluşlarını giderek daha fazla endişelendiren açlık ya da hastalık gibi durumları kapsamıyor.
Kudüs merkezli bir insan hakları örgütü olan B'tselem, mevcut savaşın İsrail ve Gazze arasındaki önceki çatışmalardan çok daha ölümcül olduğunu söyledi.
Sözcü Dror Sadot şunları söyledi: "Bu rakamlar Gazze'de ya da diğer bölgelerde daha önce yaşanan savaşlarda ve saldırılarda hiç görmediğimiz rakamlar."
BBC
